SANCTI AUGUSTINI CONTRA SECUNDAM IULIANI RESPONSIONEM IMPERFECTUM OPUS
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66
Vis iudices eruditos, sed non catholicos.
1. Iulianus. Commode nobiscum ageretur, si aut apud eruditos iudices negotium veritatis tueri daretur facultas aut, quia hoc interim negatur, vel nullo imperitorum obverberaremur tumultu.
Augustinus. Tales certe eruditos iudices quaeris, qui nisi fuerint exculti et ornati liberalibus discipli nis, neque ignoraverint, quid senserint etiam huius mundi philosophi, de tuis dictis iudicare non possint. Talis hic erat Ambrosius, quem iudicem si non refugis, dubitare non debes iustissime te esse damnatum. Ille enim dixit: Omnes homines sub peccato nascimur, quorum ipse ortus in vitio est 1; ut his verbis suis, Christum Salvatorem, hoc est Iesum ostenderet parvulis necessarium; cui tu cum contradicis, fatendum tibi est, ita te habere velle iudices eruditos, ut nolis habere iudices catholicos christianos.
Damna perpetimur.
2. Iul. Et quia obtollendi in Ecclesiarum salutem tropaei damna perpetimur, quod bonae causae prudentia cognitorum miris erat delatura suffragiis; vel nihil aliud ad contumelias nostras vulgi valeret assensio. De his ergo, quas dixi, hominum partibus una nobis prodesset, altera nihil noceret, si aut illa potestatem obtineret, aut ista verecundiam. Verum quia rerum est magna confusio, et stolidorum maxima multitudo; eripiuntur Ecclesiae gubernacula rationis, ut erecto cornu velificet dogma populare.
Aug. Si hoc quod asserimus, dogma populare est, non est ergo dogma Manichaeorum hoc, quod in populis christianis mente perdita oppugnas. Manichaeorum quippe dementiam in paucis merito contemnis, sed habes et tuam, qua nomine Manichaeorum, eos populos, quos iudices refugis, reddere nobis conaris infestos; quasi possint populi tua loquacitate decepti Manichaeum dicere Ambrosium, Manichaeum dicere Cyprianum, qui propter salutem etiam parvulorum docuerunt esse originale peccatum. Tales autem populos non fecit, sed invenit Ambrosius; non fecit, sed invenit etiam ipse Cyprianus; tales populos in Ecclesia invenit etiam pater tuus, quando baptizatus es, ut dicitur, parvulus 2; tales postremo populos catholicos invenistis et vos. Compescite vos; fatemur dogma nostrum esse populare; quia populus eius sumus, qui propterea est appellatus Iesus, quia salvum facit populum suum a peccatis eorum 3; a quo populo cum separare parvulos vultis, vos ipsos potius separatis.
Nolite de paucitate gloriari.
3. Iul. Ita cum prudentibus parum licet, vilibus autem quod libet etiam licet seditionum decreto exclusa est de Ecclesiis censura virtutum; nobisque hoc apud homines vulgi officit, quod accessio erroris esse renuimus; vulgi, inquam, qui sententiae meritum de prosperitatibus ponderans, eam veriorem aestimat quam pluribus placere conspexerit.
Aug. Numquid Manichaeus pluribus placet? Nonne sicut parricidae, et pauci, et pessimi sunt? Nolite ergo de paucitate gloriari et, quod est vanius, dicere, quod pluribus placeat dogma nostrum, et obicere nobis detestabilium dogma paucorum.
Non dicuntur nostra subtiliter.
4. Iul. Quodque ait, in Epicurum Tullius, manifesto argumento non dici illa subtiliter, quod cuiuscemodi homines passim sibi ea profitentur placere 4. Id isti, sicut omnia, more perverso, ad sapientiae putant testimonium pertinere.
Aug. Sed Tullium vicit atque convicit in hac sententia ille qui dicit: Laudate Dominum, omnes gentes; laudate eum, omnes populi 5. Quos tu quaeris, non veraciter docere, sed subtiliter fallere aliquos eorum, et vestrae addere paucitati, subtilitatem paucorum philosophorum saecularium praedicando, et nos reprehendendo quod non dicantur nostra subtiliter, et ideo cuiuscemodi homines passim sibi ea profiteantur placere. Me tamen aliquoties dixisti, nihil magis agere, quam ut non intellegar; quomodo ergo id quod defendo, multitudini placet, nisi quia multitudo ista catholica est, cui merito vestra haeresis displicet?
Animae castae.
5. Iul. Delectat enim prorsus subantes animas infamare, quidquid umquam et usquam sanctorum fuit, ne clarorum operum castigentur exemplis.
Aug. Subantes ergo animae post te potius currunt, qui libidinem laudas; nam castae animae vituperando arguunt, quod expugnando laudantur.
Quid delectat animas libidinosas.
6. Iul. Delectat prorsus et penitus afficit, causari imbecillitatem naturae, dicere carnem congenitis obnoxiam esse peccatis, nec in voluntate hominis emendationis effectum locare, sed studiorum crimina officia vocare membrorum; catholicam hanc fidem esse, ut liberum confiteatur arbitrium, sed per quod homo malum facere cogatur, bonum velle non possit.
Aug. Quid nobis irasceris, qui emendationis effectum tanto certius appetimus, quanto fidelius eum a Domino petimus? Frustra inflatam linguam voce superbiente dilatas; nolumus prorsus, nolumus eis annumerari qui confidunt in virtute sua 6. Anima nostra Deo sitit 7, cui dicit: Diligam te, Domine, virtus mea 8. Potest enim homo bonum velle; sed praeparatur voluntas a Domino 9; in malum vero libens vergit vitiata, propter quod est sananda natura.
Sine gratia Dei non potest homo liberari a malo.
7. Iul. Vanos vero hominum haereticosque sermones, qui asserant Deum iustum ad bonum opus liberum hominem condidisse, et esse in uniuscuiusque potestate recedere a malo, ac studiis splendere virtutis, ut his qui flagitia in necessitatem carnis refundunt, sollicitudinum et timorum aculeus infigatur.
Aug. Non dicimus hominum vanos haereticosque sermones, qui asserunt Deum iustum ad bonum opus liberum hominem condidisse. Talem quippe Adam condidit, in quo fuimus omnes; sed peccando perdidit se, et omnes in se. Unde nunc non est in potestate filiorum hominis a malo liberari, nisi gratia Dei det potestatem filios Dei fieri 10. Propter hoc, non his qui flagitia, sicut dicis, in necessitatem carnis refundunt; sed his qui ut in tentationes flagitiorum non inferantur, preces Deo fundunt, figitur aculeus sollicitudinis et timoris, ne consentiant superbissimis et Deo ingratissimis disputationibus vestris.
Originalis passio.
8. Iul. Postremo, in Ecclesiis quae magnum honorem et magnum populum possideant, praedicari tantam vim esse peccati, ut ante membrorum formam, ante initium adventumque animae, iactis seminibus supervolans, in secretum matris invadat, et reos faciat nascituros, ortuque ipso antiquior exspectet culpa substantiam; quae lex peccati habitans deinceps in membris, captivum hominem cogat servire criminibus, non castigatione in turpitudinibus, sed misericordia digniorem; quandoquidem quod nos vitia pravae voluntatis esse dicimus, id in Ecclesia a viris et feminis magnisque pontificibus originalis passio nuncupatur.
Aug. Respondet tibi Ambrosius pontifex magnus, haeresiarchae vestri excellenter ore laudatus, et dicit: Male Eva parturivit, ut partus relinqueret mulieribus haereditatem, atque unusquisque concupiscentiae voluptate concretus, et genitalibus visceribus infusus, et coagulatus in sanguine, in pannis involutus, prius subiret delictorum contagium, quam vitalis spiritus munus hauriret 11. Sananda est itaque, Iuliane, humana, Deo miserante, natura; non, te inaniter declamante, tamquam sana laudanda.
Non solum patienter, sed etiam gratulanter.
9. Iul. Haec ergo Manichaeorum scorta dogmatum impurissimorum lenocinantur auribus.
Aug. Ambrosium, si audes, criminare Manichaeum. Attende in quem dicas, quod vis videri tamquam in me dicere; et si ullus tibi vel Dei timor, vel humanus pudor est, conticesce. Me oportet cum talibus tua convicia, non solum patienter, verum etiam gratulanter audire; sed tu debes in talibus lacerandis et humana erubescere et divina iudicia formidare.
Urtica pungente prurit.
10. Iul. Haec in utroque sexu positos inimicos nostros urtica commovit, quae olim quidem vitio malae consuetudinis mordax, tamen exhortationum salutarium velut quibusdam curabatur unguentis.
Aug. Urtica pungente prurit, sed qui libidinem laudat. Si autem propter malam consuetudinem, sicut sapis, clamat homo: Non quod volo, facio bonum; sed quod nolo malum, hoc ago 12; certe vel in isto fatemini humanam voluntatem vires bonorum operum perdidisse, cui nisi divinae gratiae subveniat adiutorium, quid ei prodest copiosum et ornatum cuiuslibet exhortantis eloquium?
Deus frequenter desperatas temporum levavit ruinas.
11. Iul. At nunc, postquam pro medicamine coepit offerri, et delectationi accessit auctoritas, ut consensu pene mundi, membripotens regina mentium, expugnatrix honestatis, et invicta animorum omnium captivatrix turpitudo baccharetur; nobis quanto honestior, tanto durior tuendae veritatis causa facta est. Quia contra praecipites populos et suis remediis infensos, non multum valet raritas oratione medicantium. Quid igitur? Horumne intuitu, receptui canere debebimus, et contumelias nostras ultum ire silentio, ac de conscientiae portu aliorum ridere naufragia? Verum contradicit huic odio, primo benignitas quam generi debemus humano; deinceps spes et fides, quam habemus in Deum, qui extra id quod frequenter desperatas temporum levavit ruinas; constantiam tamen quam usque ad mortis horam exerceri voluit, etiamsi nullus in praesentiarum sequeretur effectus, aeterna remuneratione donavit.
Aug. Quomodo levat Deus ruinas malarum voluntatum (per quas utique tempora vituperantur, quando recte vituperantur), nisi bonas voluntates operando in cordibus hominum? Aut si possunt, ipsae se levent, sicut dementissime sentiendo, magna ruina facti estis. Unde pro vobis ipsum rogamus, atque utinam sic etiam de te, quemadmodum de fratre Turbantio, nos exaudire dignetur 13.
Fidei consolatione gaudentes.
12. Iul. Hac igitur fidei consolatione gaudentes immineamus coepto operi, et disputationum promissa reddamus; non ambigentes hoc ipsum maximam esse praemii partem, quia in eius dogmatis arce constitimus, quod cum tam multorum livor, sed plurium error oppugnet; tamen ita supra casus evasit ancipites, ut invincibilis cluat possessione victoriae.
Aug. Ipse tibi das palmam contra tot antistites Dei, qui ante nos, ea quae oppugnas, in Ecclesia Christi didicerunt, atque docuerunt, bibentes et ministrantes de fontibus Israel 14. Hoc ergo quod facis, non est victoriae possessione cluere, sed in odiosae arrogantiae cloacam deformiter fluere. Cluere quippe, pollere est; quomodo autem potes victoriae possessione pollere, qui conaris catholica dogmata, antiqua et invicta polluere?
Falsa loqueris.
13. Iul. Nam si, ut et superior sermo patefecit, et secuturus docebit, quidquid ratio est, quidquid eruditio, quidquid iustitia, quidquid pietas, quidquid testimoniorum sacrorum, huic quod tuemur dogmati suffragatur; nihil aliud inimici nostri toto adipiscuntur conatu, quam ut doctis quibusque impudentissimi, sanctis contumacissimi, in Deum profanissimi comprobentur.
Aug. Sed falsa loqueris: nam neque ratio, neque sana eruditio, neque iustitia, neque pietas, neque sacra Testimonia vestro dogmati suffragantur; immo, haec omnia, sicut hi qui recte intellegunt iudicant, vestrum dogma subvertunt. Ratio quippe cernit vix ad aliquid veri se posse pervenire, tarditate impediente naturae; eruditio poenam laboris habet in eadem tarditate naturae; iustitia clamat non ad se pertinere, ut Adam filii gravi iugo premantur a die exitus de ventre matris suae 15, sine ullo merito peccatorum; pietas adversus hoc malum, divinum poscit auxilium; sacra Testimonia, ut hoc fiat, humanum admonent animum.
Christianae potentiae laudamus officium.
14. Iul. Et quidem quam nihil habeant Traduciani, quod vi qua proteruntur, rationis opponant, ut alia eorum scripta, ita hi, contra quos agimus, testantur libelli, qui directi ad militarem virum (quod etiam ipse profiteri potest), aliis magis negotiis quam litteris occupatum, impotentiae contra nos precantur auxilium, ac pro se sursum deorsum plebicularum, aut ruralium, aut theatralium scita commendant, quae quo sint promulgata consilio, historia nulla commemorat.
Aug. Non impotentiae contra vos precamur auxilium; sed pro vobis potius, ut ab ausu sacrilego cohibeamini, christianae potentiae laudamus officium. Vide sane quemadmodum rurales et theatrales dicas, Cyprianum, et Ambrosium, et tot eruditos in regno Dei scribas, socios eorum.
Sperat in seipso alterum peccare.
15. Iul. Illud tamen nequaquam inficiari possumus, quod plurimum, ut dixi, turbis placeat, luteis tamen delicta voluntatis imputare naturae, et infamatione seminum morum petulantiam vindicare; ut numquam quis emendare conetur, quod sperat in se ipso alterum perpetrare.
Aug. Quis tibi dixit, quod alter perpetret peccatum cuiusquam? Quandoquidem etiam ille qui dicit: Iam non ego operor illud, sed id quod in me habitat peccatum; continuo subiciens: Scio enim quia non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum 16; ostendit suum esse, quidquid illud est; quia et ipsa caro ad eum pertinet, qui ex carne constat et spiritu. Et tamen non vis cum Ambrosio sapere, quod hoc malum quo caro concupiscit adversus spiritum, praevaricatione primi hominis in naturam verterit 17. Sed et tu cum dicere soleas in his apostolicis verbis violentiam malae consuetudinis exprimi, quid est, quod modo dicere voluisti: Ut numquam quis emendare conetur, quod scit in se alterum perpetrare? Cum velis utique se ipsum emendare eum qui dicit: Non ego operor illud; et hoc velis fieri viribus propriae voluntatis; cum videas quam sit voluntas eius infirma qui dicit: Non quod volo, ago 18. Istum saltem, quaeso, permittite divinum poscere auxilium, in quo defecisse cernitis suae voluntatis arbitrium.
Non potest a Deo peccatum alienum parvulis imputari.
16. Iul. Verum imbecillum caecae opinionis patrocinium multiplicat peccata, non minuit. Hic igitur miserorum pruritus et sponte aegrescentium, nullum contra ipsam rationem valebit pondus afferre; sed quia nonnullis Scripturarum locis, et maxime apostoli Pauli sermonibus confirmari asserunt naturale peccatum, quorum expositionem in secundum volumen distuli, eiusque reddendae tempus est; breviter prius (ut fiat lector instructior), et quae sint acta, et quae sint agenda distinguam. Ostensum est ergo, nihil posse per sanctas Scripturas probari, quod iustitia non possit tueri; quia si in lege Dei est perfecta forma iustitiae, nihil per eam adversaria eius, id est, iniustitia sinitur virtutis acquirere; ac per hoc, quod ratio arguit, non potest auctoritas vindicare. Deinde probatum est, Deum nobis notum esse virtutibus; huius ergo iustitiam ut omnipotentiam confitendam; cuius si admittatur excidium, maiestas incipiet tota nutare; quia ita Deus iustus est, ut si probaretur iustus non esse, convinceretur Deus non esse; conclusumque est, nos Deum aequissimum in Trinitate venerari; et irrefutabiliter apparuit, non posse ab eo peccatum alienum parvulis imputari.
Aug. Quare non fateris ab omnipotente iusto grave iugum super filios Adam a die exitus de ventre matris eorum, sine ullo peccati merito non potuisse constitui?
Definitio peccati.
17. Iul. Sed ut de definitione iustitiae, ita etiam de peccati conditione dissertum est, quod peccatum apparuit nihil esse aliud quam malam voluntatem, cui esset liberum ab eo, quod prave appetiverat, abstinere.
Aug. Hoc est omnino peccatum primi hominis, unde in homines mali origo descendit. Ei quippe valde liberum fuit, ab eo quod prave appetiverat abstinere; quia nondum erat vitium, quo caro concupisceret adversus spiritum; nondum dicebat: Non quod volo, ago 19; nondum positus in carne peccati ullum necessarium habebat auxilium de similitudine carnis peccati.
Sine voluntate non est peccatum.
18. Iul. Ac per hoc illustrissimo testimonio perdoctum est, in nascentibus non esse peccatum, quod in his usus voluntatis non poterat inveniri.
Aug. Et unde grave iugum, nisi quia ita non habent voluntatis usum, ut obnoxiae tamen habeant originis vinculum?
Evangelicae reddidimus dignitati.
19. Iul. Liberum autem arbitrium negari ab his, qui dicunt peccata esse naturalia, lucida est disputatione monstratum. Quod quidem Poenus, non suo sermone, ne minus ponderis haberet, sed Evangelii testimonio, quasi auctoratius, denegavit, quod nos exponendo, evangelicae reddidimus dignitati. Apostoli quoque Pauli testimonium laqueis calumniatoris exemimus, et bonorum vasorum figulum Deum no strum esse omnium conditorem, Propheta teste monstravimus.
Aug. Illic tibi responsum est, et quantum aberraveris a veritate monstratum.
Quid superest?
20. Iul. His igitur maxime actis in primo libro, quorum unum aliquod abunde sufficit ad victoriam veritatis; ex abundanti quidem, superest tamen, ut Magistri Gentium, qua per unum hominem peccatum dixit intrasse in mundum 20, sententiam disputemus; et definitionibus, quas praemisimus, cum necesse fuerit, adiuvandi; et probaturi nihil rationem fuisse mentitam; sed iniustitiae esse crimen, aliorum studia aliorum ortibus imputare; hocque ipsum quod iniquum est, quamvis nemo hinc dubitare debuerit, tamen Deo displicere, et ab eodem prohiberi, testimoniis legis, vel in hoc libro, vel in sequenti docebimus. Ex quibus necessario conficitur, et nos rectissime defendere, neminem cum peccato nasci, et Deum reos non posse iudicare nascentes; ac per hoc, tam integrum esse liberum arbitrium, quam ante voluntatis propriae usum innoxiam in unoquoque naturam.
Aug. Dic, videamus, quod de Apostoli testimonio dicturus es, tam inaniter, quam superiora dixisti.
Pietati et rationi rebelles.
21. Iul. Manichaeos autem et pietati et rationi rebelles, qui putent et ante tempus voluntatis esse peccatum, quod rerum natura non sinit; et Deum esse, quem argumentantur iniustum; et infamare sanctas Paginas, quarum monumentis probari allegant crimen divinitatis; quod cum ex tribus nihil queat ratione monstrari, id est, nec sine voluntate peccatum, nec in Deo iniquitas, nec in lege perversitas; soli illi stulti, impudentes et impii demonstrentur.
Aug. Erubesce: non fuit Ambrosius Manichaeus, cum diceret hominem prius subire delictorum contagium, quam vitalis spiritus munus haurire 21, sed nec ista delicta, nisi ex voluntate exstiterunt, unde originem trahunt; et ideo nec in Deo est iniquitas, qui propter hoc posuit nascentibus grave iugum; nec in lege perversitas, in qua hoc discitur esse verissimum; quod et ipsi videretis, nisi vos potius perversos oculos haberetis.
Scripturae Sacrae semper tuentur honorem Dei.
22. Iul. Haereat igitur hoc maxime prudentis animo lectoris, omnibus Scripturis sacris solum illud, quod in honorem Dei Catholici sapiunt, contineri, sicut frequentium sententiarum luce illustratur; et sicubi durior elocutio moverit quaestionem, certum quidem esse, non ibi id, quod iniustum est, loci illius auctorem sapuisse; secundum id autem debere intellegi, quod et ratio perspicua, et aliorum locorum, in quibus non est ambiguitas, splendor aperuerit. Iam igitur eius cum quo agimus verba ponamus. Equidem in illo capite dictorum suorum, quod usque ad figulum peccatorum Deum suum adduxerat, contra quod libro superiore confliximus, tenuiter dixit, per unum hominem peccatum intrasse in mundum; non est autem in expositione loci ipsius immoratus. Postquam vero multis verbis contra illa excerpta, quae ad se confirmat missa, disseruit, pervenit ad aliquem dictorum meorum locum, quem sibi quasi oppugnaturus obiecit; sed nihil secundum id quod fuerat pulsatus referens, ad hanc Apostoli sententiam convolavit, in qua dicit, per unum hominem peccatum intrasse in mundum; et secundum dogma suum, contextum loci ipsius exponere molitus est; propter quod ego, praetermissis aliis, ad eam properavi partem, ut quia me promiseram hanc esse quaestionem in secundo volumine soluturum 22, et fidem promissionis implerem, et argumentatio illius quae esset ostenderem, ne putarer fecisse fraudem, si illius expositione suppressa, eam quam catholicam fatemur inferrem.
Aug. Pelagianam illaturus es, non catholicam. Catholica illa est, quae ostendit iustum Deum in tot ac tantis poenis et cruciatibus parvulorum; quos in paradiso ullus eorum nulla aequitate sentiret, si natura humana vitiata peccato, et merito damnata non esset.
Falsum est me furatum esse.
23. Iul. Retractans igitur in primo opere meo sententiam eius, qua dixerat: Nam sicut peccatum, sive hinc, sive inde trahatur a parvulis, opus est diaboli; sic homo, sive hinc, sive inde nascatur, opus est Dei 23; ita autem a me nunc hic refertur, sicut in meo opere continetur, unde maximam partem fuerat iste furatus.
Aug. Sic vera disputas, quomodo verum est quod ego illa furatus sim; cum potius ille cuius chartula mihi missa est, quod voluit atque ut voluit, ex opere tuo, arbitrio suo iudicioque transtulerit.
Intellege quod ademerit tibi veritas licentiam pervagandi.
24. Iul. Respondi ergo ibi: Tu quidem (pace magisterii tui dixerim ) tergiversaris, sed intellege quod ademerit tibi veritas licentiam pervagandi. Ecce enim et nos acquiescimus, quia peccatum opus est malae voluntatis, vel opus est diaboli; sed per quid hoc peccatum invenitur in parvulo? Per voluntatem? At nulla in eo fuit. Per formam corporis? Sed hanc Deus tribuit. Per ingressum animae? Sed nihil debet semini corporali, quae nova a Deo conditur. Per nuptias? Sed hae pertinent ad opus parentum, quos in hoc actu non peccasse praemiseras; quod si non vere id concesseras, sicut processus tui sermonis indicat, ipsae sunt exsecrandae, quae causam fecerunt mali. Verum illae substantiam propriam non habent; sed nomine suo personarum opus indicant; parentes igitur, qui conventu suo causam fecere peccato, iure damnabiles. Ambigi ergo iam non potest, coniuges aeterno supplicio mancipari, quorum labore actum est, ut ad dominatum exercendum in homines diabolus perveniret. Quod si concesseris; illud totum quod antea tenuisse videbaris, amittes, id est, quod hominem Dei opus dixeras. Necessario quippe sequitur, quia per commixtionem corporum origo progenitis est, si per originem malum in hominibus, per malum ius diaboli in homines, diabolum esse auctorem hominum, a quo est origo nascentium 24. Post quae ipsius denuo verba repetivi: Nam sicut peccatum, sive hinc, sive inde trahatur, opus est diaboli; sic homo, sive hinc, sive inde nascatur, opus est Dei. Ac protinus insurrexi hoc modo: Cum illam vocem timoris tui cogito, qua dicis nuptias malum non esse, istos alios sermones tuos sine risu considerare non possum. Si enim credis a Deo homines fieri, et esse coniuges innocentes, vide quam stare non possit, trahi ex his originale peccatum. Certe non peccat iste qui nascitur, non peccat ille qui genuit, non peccat ille qui condidit; per quas rimas, inter tot praesidia innocentiae, peccatum fingis ingressum?
Aug. Iam his verbis tuis, etiam cum ipsos libros tuos legissem, respondisse me sufficit 25. Verum et hic admoneo, Apostolum potius audiendum esse, quam te, qui non occultam rimam, sed apertissimam ianuam demonstravit, qua peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt 26; quae verba eius, cum secundum vos, non secundum ipsum, exponere coeperis, tunc apparebit cui rectitudini veritatis loquacitate tortuosissima relucteris.
Licet cum interpolatione.
25. Iul. Hunc ergo de opere meo priore contextum, in hoc secundo libro suo sibi, licet cum interpolatione, proposuit 27. Nam et commemoratam a me formationem corporis, et ingressum animae, quam novam in unoquoque a Deo conditam, tam ratio, quam legis sacrae Ecclesiaeque catholicae confirmat auctoritas, ut spero, arte praeteriit.
Aug. Qui legit sex libros meos, quibus refutavi quattuor tuos, de quorum primo quae voluit, et sicut voluit, ille decerpsit, cui respondi in libro isto, quem nunc frustra redarguere loquacissima vanitate conaris; sic me tibi in tertio meo respondisse reperiet, ut videat, non me arte praeterisse quod dicis; sed illum potius, cuius chartulae respondebam, hoc de opere tuo noluisse transferre, sive studio brevitatis, sive quia pertinere non putavit ad causam.
Ad haec omnia Apostolum mihi respondere.
26. Iul. Iam reliqua, licet aliquibus sermonibus variata, contexuit. Contra has ergo obiectiones meas nihil quo repercuterer excogitavit; sed verum me collegisse, argumentandi inopia confessus, dicit mihi ad haec omnia Apostolum respondere debere, qui pronuntiet, per unum hominem peccatum intrasse in hunc mundum. In quo loco, quis eum eruditus sanum habuisse caput aestimet, qui non intellexerit aut praetereunda sibi esse, contra quae nihil poterat invenire, aut quaecumque excogitanda, quae referret obiectis, ad quorum confirmationem Apostoli verba coniungeret?
Aug. Sed melius verbis apostolicis refelleris quam meis, nec tamen et apostolicis cedis; sed mavis etiam ipsa pervertere, quam te corrigere.
Navis fallaciarum tuarum.
27. Iul. Quaesivi ergo consequentissime, ut omnis mecum eruditio recognoscat, peccatum quod opus est malae voluntatis, et opus diaboli dicitur, per quid inveniretur in parvulo, si per voluntatem; at nullam in eo fuisse, etiam hic, cum quo agimus, confitetur, si per nuptias; sed has pertinere ad opus parentum, nemo qui dubitet, quos in hac commixtione non peccasse praemiserat 28; aut si concessionis huius paeniteret disputatorem, sicut processus operis indicabat; profiteretur esse reos parentes, quorum conventu regnum in imaginem Dei diabolo pararetur; et addidi necessariis disputationum gradibus, per originale peccatum auctorem corporum diabolum definiri; quia si per originem malum in hominibus, per malum ius diaboli in homines; diabolus est auctor hominum, a quo est origo nascentium. Quae quoniam in antro Manichaeorum Traducianos esse clusura deprehenderat; verti clavem, ut praeberem captis effugium, admonuique ut, si vere a Deo crederet homines fieri, pureque confiteretur esse coniuges innocentes, intellegeret trahi non posse ex his originale peccatum. Certe non peccat , inquam, iste qui nascitur, non peccat ille qui genuit, non peccat iste qui condidit; per quas rimas, inter tot praesidia innocentiae, peccatum fingis ingressum? 29 Quid potuit, rogo, sanctius, quid verius, quid lucidius, quid brevius firmiusque componi, quam post tria sumpta quae inimico concedente susceperam, inferrem quartum, in quo erat summa conclusio? Nam cum uno nonnumquam, aut duobus sumptis, tertium necessario colligatur, qua lege mihi post tria concessa, quartum quod his adhaeret, non liceret inferre? Et hoc quidem in secunda disputatione; caeterum in priore, quinque mihi aut amplius conceduntur, post quae fit legitima invictaque conclusio.
Aug. Vide quam per multa vageris, timens ne Apostoli verba sine tuis praeiudiciis audita te damnent, sicut iam Ecclesia catholica iudicante damnarunt. Sed excurre quo volueris, remorare quantum volueris, multiplica gyros tuos quaquaversum volueris; quandocumque ad eadem verba veritatis navis fallaciarum tuarum pervenerit, sine dubio naufragabis.
Nulla remanet rima.
28. Iul. Iam igitur ad eum convertamur. Dederas mihi peccatum opus esse voluntatis; potui statim dicere consequenter: Voluntas autem, quae peccet, in parvulis nulla est; peccatum igitur in parvulis non est. Verum ut pluribus premereris testibus, interrogavi sensim, per quid hoc peccatum inveniretur in parvulo; ne forte per voluntatem? Post quod, te connivente, suscepi nullam in eo fuisse conscientiam voluntatis; adiunxi, ne per primam culpam membrorum lineamenta traxisset. Sed haec a Deo informari, et per hoc bona esse concesseras. Petivi tertium, utrum per ingressum animae, reatum advectum putares. Sed hanc esse novam, ne quidquam seminibus debere constabat. Intuli deinceps, ne (quia nihil tibi de his remanserat arguendum) nuptias, id est commixtionem corporum, diaboli opus vocares? Sed has pertinere ad parentum operam, te quoque annuente, monstravi. Illis igitur omnibus quae supra diximus absolutis, coniuges qui fuerant causa peccati, tradux tua diabolo mancipabat. Post quae omnia, quod tibi propinquabat impegi, ut dicerem credere te diabolum auctorem corporum, cui commixtionis operam, sine qua origo corporum esse non poterat, deputasses. Et haec quidem disputatio, quo morbo oppressus esses, ostendit; illa autem secunda, et te miserabilem cum eiusmodi sensibus, et Catholicos etiam timoris tui suffragio invictos probavit. Te enim dante, a Deo fieri homines, et esse coniuges innocentes, ac parvulos per se nihil operari; his tribus sumptis, irrefutabiliter illatum est, cum non peccat ille qui nascitur, non peccat ille qui genuit, non peccat iste qui condidit, nullam remansisse rimam, per quam peccatum doceatur ingressum. Tibi ergo si displicet quod collectum est; abnue quod dedisti, et dic aut illum peccasse qui genuit, aut illum qui condidit, aut istum qui natus est; ex quibus unum insanum est, aliud Manichaeum, tertium supra Manichaeos; insanum, si dixeris delin quere parvulos; Manichaeum, si accusaveris coniuges, supra Manichaeos, si peccati Deum aestimaris auctorem. Quod si haec omnia tam aliena sunt a vero, ut adhuc ea metuas libere confiteri; qua impudentia, homo omnium amentissime, hoc quod a nobis illatum est, persistis negare?
Aug. Cum ad verba Apostoli veneris, ibi non rimam invenies, sed apertissimam ianuam, qua peccatum intravit in mundum; quam conaberis quidem claudere, sed ex ore infantium atque lactentium, salvatorem potius Christum, quam te laudatorem quaerentium, et non anfractuosis disputationibus, sed mutis fletibus miseriam suam multo certius contestantium (quam profecto, si primi hominis rectitudo et beatitudo mansisset, nullo modo in paradiso habere potuissent) cum tua tota loquacitate vinceris.
Quattuor hic personarum causa vertitur.
29. Iul. Quattuor hic personarum causa vertitur: Dei opificis, duorum parentum de quibus materia praestatur operanti, et parvuli qui nascitur. Dicis tu in hoc choro habitare peccatum; interrogo ego, a quo fiat, utrum a Deo? Negas: A patre? Totidem negas: A matre? Idem negas: A parvulo? Negas; et adhuc non putas fuisse conclusum, quia non possit esse inter hos quattuor, quod ab his quattuor nullus admittit?
Aug. Quidquid vis dicas: ad verba Apostoli aliquando venturus es; et quisquis ea per istarum argumentationum tuarum loca singula recordatur, quae nos assidue propter lectoris fastidium repetere nolumus, ipsa sua tibi recordatione respondet.
Quod sentis non potes definire.
30. Iul. Ad quid ergo persuadendum aut Scripturas releges, aut conscios nominabis, qui adhuc quod sentis non potes definire? Quid te iuvat, ut Adam doceas deliquisse, quod ego penitus non refello? Quaerimus, Adam ante tot saecula mortuo, peccatum, quo in diaboli ius Dei imago transcribitur, per quid inveniatur in parvulo.
Aug. Cur nec tu admittis in regnum Dei, nullum habentem secundum te meritum peccati, imaginem Dei? Cur ministratur sanguis, qui de similitudine carnis peccati in remissionem fusus est peccatorum, quem bibat parvulus, ut habere possit vitam, si de nullius peccati origine venit in mortem? Si hoc tibi displicet, aperte nega parvulum Christum, aperte nega pro parvulis mortuum, qui unus pro omnibus mortuus est; unde colligitur quod dicit Apostolus: Ergo omnes mortui sunt, et pro omnibus mortuus est 30. Dic aperte: Mortui parvuli non sunt, qui peccatum nullum habent; morte pro se Christi, in qua baptizentur, non opus habent. Iam dic evidenter, quod latenter sentis, quoniam satis prodis tua disputatione quod sentis; dic, inquam, parvulos frustra fieri Christianos; sed vide, utrum te ipsum debeas dicere Christianum.
Liberum nobis est nascentium innocentiam contueri.
31. Iul. Si per commixtionem parentum, damna nuptias professione, quas argumentatione condemnas; et deme nobis laborem, quo te convicimus esse Manichaeum. Sin autem tu non id audes dicere, ac ratione contumax concumbentibus inclinaris, ut per argumentorum hactenus inaudita portenta, dicas libidinem diabolicam esse, eamque in sensu coeuntium positam, ad voluptatem parentum, ad reatum pertinere nascentium; tuam quidem amentiam et turpitudinem prodis; sed precor ne tibi tantum arroges, ut putes nobis liberum non esse cum honore Dei nascentium innocentiam contueri; cum tibi liceat et libeat, cum accusatione Dei a reatu, quem dicis libidinis, libidinantium membra purgare.
Aug. Quolibet pruritu libidinem, id est, concupiscentiam carnis laudes, dicit eam Ioannes apostolus a Patre non esse, sed ex mundo esse 31; propter quam recte dicitur diabolus princeps mundi esse 32. Nam scimus quod mundum Deus fecerit. Hoc ergo malo concupiscentiae carnis bene utitur pudicitia coniugalis; eiusque mali reatum a nascentibus tractum solvit regeneratio spiritalis. Hoc quamdiu non sapis, non Catholicus, sed Pelagianus futurus es; et Scripturis sanctis, quantumlibet eas defendere tibi videaris, contradicturus es. Me autem quoties propter hoc cui contradicis, Manichaeum dicis; profecto et illum dicis, qui hominem membris genitalibus infusum, et concupiscentiae voluptate concretum, ante dicit excipere delictorum contagium, quam vitalis spiritus munus haurire 33. Ambrosius est iste, Iuliane, Ambrosium Manichaeum dicis, insane!
Concupiscentia carnis frutex diaboli.
32. Iul. Nam cum pronuntias, concupiscentiam carnis a principe tenebrarum in homine fuisse plantatam, eamque esse diaboli fruticem, ex se humanum genus quasi poma propria proferentem; absolute quidem proderis, quod non Deum, sed diabolum dicas hominum conditorem; quo dogmate impiissimo, et coniugiorum negotium, id est, genitalium admixtio, et caro cuncta damnatur.
Aug. Non damnatur: sed non a te quasi sana laudetur, ut etiam te confitente, a suo Conditore ac Salvatore sanetur. Nam hoc in quibus non fit, sine ulla dubitatione damnabitur.
Nihil de manichaeorum impietate deponis.
33. Iul. Cum vero post hoc sacrilegium adiungis, et dicis, profiteri te diabolicam quidem esse gignentium coniugum voluptatem, diabolicam genitalium commotionem; sed tamen et ipsa membra quae moventur, et coniuges qui voluptate afficiuntur, reos non esse; verum pro his omnibus novos homines, id est, rude opus in nascentibus deitatis accusas; nihil quidem de Manichaeorum impietate deponis; sed tam immanem moti capitis ostendis furorem, ut consequentius fovendum, quam amputandum iudicaretur, nisi voluntatem ac studium in hac re tuum, et multorum eversio, et tua obstinatio, et Scripturarum multiplicatio loqueretur.
Aug. Has contumelias non indignanter audire debeo, cum his Ecclesiae doctoribus, qui per unum hominem in mundum introisse peccatum, sic intellegunt, ut rectus Apostolus loquitur, non ut Iulianus perversissimus opinatur. In his sunt, ut alios taceam, Afer Cyprianus, Gallus Hilarius, Italus Ambrosius, Graecus Gregorius; a quibus eruditissimis prudentissimisque iudicibus, quales te non invenire vana praesumptione conquereris, haeresis vestra prius est damnata quam nata.
Diabolo et libidini blandiris.
34. Iul. Lege et de hoc quartum operis mei librum: et quantum diabolo, quem patrem tuum dicis, ac libidini matri tuae, sub criminandi specie blandiaris, intelleges.
Aug. Legi etiam quartum tuum, et meo sexto ad eius tibi cuncta respondi; quis autem nostrum vicerit, iudicet pius lector amborum.
Illius unius imitatione transire peccatum.
35. Iul. Verum iam Apostoli verba videamus, quem mihi ad omnia, quae supra posui, respondere dixisti: Ad omnia ista huic respondit Apostolus, qui neque voluntatem arguit parvuli, quae propria in illo nondum est ad peccandum; neque nuptias, in quantum nuptiae sunt, quae habent a Deo non solum institutionem, verum etiam benedictionem; neque parentes, in quantum parentes sunt, invicem licite atque legitime ad procreandos filios coniugati; sed: " Per unum - inquit - hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt " 34. Quod isti si catholicis auribus mentibusque perciperent, adversum fidem gratiamque Christi rebelles animos non haberent, neque conarentur inaniter, ad suum proprium et haereticum sensum haec apostolica verba tam dilucida et tam manifesta convertere, asserentes hoc ideo dictum esse, quod Adam peccaverit primum, in quo de cetero, quisquis peccare voluit, peccandi invenit exemplum; ut peccatum scilicet non generatione ab illo uno in omnes homines, sed illius unius imitatione transire, cum profecto, si Apostolus hic imitationem intellegi voluisset, non per unum hominem, sed per diabolum potius, in hunc mundum peccatum intrasse, et per omnes homines pertransisse dixisset. De diabolo quippe scriptum est: " Imitantur eum, qui sunt ex parte ipsius " 35. Sed ideo " per unum hominem " - dixit - a quo generatio utique hominum coepit, ut per generationem doceret isse per omnes originale peccatum 36.
Aug. Dixisti verba libri mei, dic iam quemadmodum accipienda sint quae ibi posui verba Apostoli; ut magis magisque manifesteris haereticus, laudatorem te supponendo, ut auferas parvulis Salvatorem.
Tu abuteris imperitia faventium tibi.
36. Iul. Abuti te imperitia faventium tibi, et delitescere sub ambiguitate verborum, quicumque ille fuerit operum nostrorum eruditus lector, intellegit. Reliquum vero vulgus, de quo Propheta loquitur ad Deum: Aestimasti homines sicut pisces maris 37; mutua praegressione decipitur, ac salutiferae discretionis ignarum, totum putat coniungi posse rebus, quod viderit vocibus esse sociatum. Quid vero sit consequens, quid repugnans, quibusque concessis quid lex inexpugnabilis et veneranda orationis cogat inferri, nisi doctissimus attentissimusque non iudicat.
Aug. Adhuc circuis quaerendo dialecticos, et vitando ecclesiasticos iudices. Dic iam quomodo accipiendum sit: Per unum hominem peccatum intravit in mundum; melius videlicet hoc intellegens, quam ille qui dixit: Omnes in Adam moriuntur, quia " per unum hominem peccatum intravit in hunc mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt " 38. Illius igitur culpa mors omnium est 39. Et idem ipse alibi: Fuit Adam, et in illo fuimus omnes; periit Adam et in illo omnes perierunt 40. Ambrosius est ille, non quicumque de vulgo, cuius imperitam multitudinem non valentem de tuis disputationibus iudicare, nimis alta cervice et proterva fronte contemnis; Ambrosius est, inquam, cui nulla ex parte in ipsis litteris saecularibus, de quibus multum inflaris, aequaris; in ecclesiasticis vero quis ille sit, audi vel lege Pelagium doctorem tuum, et noli amare sensum a sensu tanti huius doctoris alienum.
In libro tuo agglomeras quod catholici et quod manichaei dicunt.
37. Iul. Et hoc est propter quod maxime, miserantes Ecclesiarum ruinas, ad virorum prudentia illustrium provocamus examen, ut non quid dicatur, sed quid consequenter dicatur appareat. Si enim sub tali concilio disceptaretur, tibi utique non liceret, aut quod negaveras inferre, aut quod affirmaveras denegare; in libro vero tuo, quem nulla pudoris censura castigat, et quod Catholici dicunt, et quod Manichaei, confidenter agglomeras, hac sola opinione contentus, si respondisse dicaris; quid autem habeat ponderis oratio tua, quid constantiae, cogitare etiam ineptum putas.
Aug. Rogo, dic iam quomodo intellegendum sit: Per unum hominem peccatum intravit in mundum 41; quid adhuc calumniaris, conviciaris, tergiversaris? Si in concilio, cuius videris desiderare iudicium, sederent Cyprianus, Hilarius, Ambrosius, Gregorius, Basilius, Ioannes Constantinopolitanus, ut alios taceam; numquid doctiores, prudentiores, veraciores iudices quaerere auderes? Ipsi contra dogmata vestra clamant, ipsi scriptis suis vestra scripta condemnant; quid quaeris amplius? Hoc iam in primo et secundo librorum meorum satis docui, quos contra tuos quattuor ego sex edidi; sed ecce adhuc te audire paratus sum; dic iam quomodo sit accipiendum, quod per unum hominem peccatum intravit in mundum.
Profiteris te imbecillum esse.
38. Iul. Denique sine cunctatione tribuens quae poposci, quidque ex his confectum esset aspiciens, profiteris te ad hoc quod exstruximus, imbecillum esse; apostolum Paulum illis omnibus quae diximus, obviare; quem tamen inducis eadem quae tu dederas, concedentem. Ais enim: Apostolus neque voluntatem arguit parvuli, quae propria in illo nondum est ad peccandum 42; quo dato iam convictum est, nec posse in illo quodpiam esse peccatum, cuius nulla alia conditio est, secundum definitionem quoque tuam, quam voluntas admittendi quod iustitia vetat, et unde liberum est abstinere.
Aug. Haec definitio peccati est eius, quod non est etiam poena peccati. Nam ubi malae consuetudinis voces esse contenditis, atque ita voces vestri dogmatis suffocatis, dic, si audes, quomodo voluntati hominis liberum sit abstinere a malo, ubi audis. Non quod volo ago 43, aut nega esse malum, ubi audis: Non quod volo, facio bonum; sed quod nolo malum, hoc ago 44. Sed utique agnoscimus, hoc peccatum poenam esse peccati; et ideo discernendum ab illa definitione peccati, ubi voluntas hoc committit, unde liberum est abstinere. Intellege quod dico; et dic iam, quaeso, quomodo sit accipiendum: Per unum hominem peccatum intravit in mundum 45.
Ne signum quidem criminis in puero.
39. Iul. Ergo si Apostolus non arguit in illo propriam voluntatem, quam intellegit nec esse potuisse; pronuntiat utique, nec signum in eo criminis apparere, ea maxime iudicante iustitia, quae non imputat peccatum, nisi a quo liberum est abstinere. Verum non hoc solum tribuisse conten tus, addis: Neque nuptias arguit Apostolus, in quantum nuptiae sunt, quae habent a Deo non solum institutionem, verum etiam benedictionem 46. Quod per se solum aeque posset ad expugnandum peccatum naturale sufficere; quia, si scit Apostolus, ut scit, non esse nuptias arguendas, ad quarum conciliationem et ministerium et instrumentum pertinet a Deo instituta et benedicta sexuum cum voluptate commixtio; non potest de his diabolica germinare possessio, nec fructus earum reus est, apud eam maxime iustitiam, quae peccatum non imputat, nisi unde liberum est abstinere.
Aug. Noli, obsecro, cum tali voluptate commixtionem coniugum in paradiso suspicari, qualem nunc facit libido, quae non ad nutum voluntatis exsurgit, quae mentes etiam sanctorum, cohibenda quidem, sed tamen importuna sollicitat. Absit ut a fidelibus et prudentibus talis voluptas paradisi, talis illa pax et felicitas cogitetur.
Filii de vi seminum, non de vitiorum obscenitate nascuntur.
40. Iul. Consideremus et tertium, quo benignitas tua in acquiescendi facilitate cernatur. Neque parentes, in quantum parentes sunt invicem licite atque legitime ad procreandos filios coniugati, Apostolus arguit 47. Expende quid dixeris, non argui ab Apostolo parentes, in quantum parentes sunt. Ideo ergo eos, in quantum parentes sunt, non posse diabolo fructificare, nec de his aliquid, in quantum parentes sunt, ad diabolum pertinere pronuntiat; filii autem in tantum pertinent ad parentes, in quantum parentes sunt; igitur nec rei, nec sub regno diaboli, nec arguendi a diabolo comprobantur. Ut enim hoc quod diximus, re petitione clarescat: In tantum sexuum coniunctio suboli participat, in quantum qui coniuges sunt, fiunt parentes; si autem aliquid inter se voluerint agere petulantius, vel per illicitos adulteriorum aberrare concubitus, hoc ad filios non potest attinere, qui de vi seminum, non de vitiorum obscaenitate nascuntur.
Aug. Iamne confiteris etiam inter coniuges esse posse petulantiam commixtionis? Ecce quod facit tua illa pulchra suscepta; hoc enim nisi cum ei ceditur non fit, quando ad petulantiam, quam tu quoque reprehendis, etiam coniuges liberorum procreandorum causa copulatos, nulla necessitate serendae prolis impellit; cuius tantus laudator esse voluisti, ut nemo credat quod etiam oppugnator esse audeas; quippe quam sic laudare non erubuisti, ut eam te liberet, nec puderet, etiam in paradisi beatitudine collocare.
Ad nascentes pervehuntur semina, non flagitia.
41. Iul. Igitur ad nascentes generantium, non flagitia, sed semina pervehuntur; vim autem seminum Deus instituit, et sicut confiteri cogeris, benedixit.
Aug. Semina Deus instituit, sed qui possunt in natura vitiata bonum eius a malo eius ita discernere, ut neque putent naturam malum esse, neque vitium naturam esse, ipsi possunt discernere quid horum duorum ad Deum creare pertineat, quid sanare. Sed hoc vos non potestis, quamdiu Pelagiani, non Catholici estis. Dic iam, rogo, dic iam, quomodo sit accipiendum, quod per unum hominem peccatum intravit in mundum 48.
Peccata parentum ad filios pertinere non possunt.
42. Iul. Filii igitur nec tunc rei sunt, quando in eorum generatione peccant parentes; quia in tantum ad liberos suos pertinent, in quantum parentes sunt; igitur et tantum filii ad parentes pertinent, in quantum filii sunt. Naturae quippe generantium constat germina communicare, non culpae. Quod si, ut ratio demonstrat, ita etiam Apostolum confirmare pronuntias; merito nos, eo docente, defendimus peccata parentum ad filios pertinere non posse; quandoquidem et Apostolus Spiritu Sancto clarus, et nos instructi luce rationis, et tu pondere impugnatae a te veritatis oppressus, communiter vereque fateamur, parentes in quantum parentes sunt, reos non esse; in tantum autem ad filios pertinere, in quantum parentes sunt; igitur filios in quantum filii sunt, id est, antequam aliquid per voluntatem propriam operentur, reos esse non posse.
Aug. Parentes quidem gignendo parentes sunt, et filii nascendo filii sunt; nec gignere autem, nec nasci malum est, quod pertinet ad institutionem Dei, et utrumque sine pudenda libidine posset in paradiso fieri, si nemo peccasset. Pudenda enim libido nisi aut peccato exorta, aut peccato vitiata esset, pudenda non esset; et aut nulla esset omnino, et sine illa ita servirent genitalia membra gignentibus, ut manus serviunt operantibus; aut ita esset subsequens voluntatem, ut numquam posset sollicitare nolentem; qualem nunc eam non esse, castitas docet, quae tales motus eius expugnat, et in coniugatis, ne vel inter se indecenter lasciviant, vel in adulteria prolabantur, et in quibusque continentibus, ne huic consentiendo, deiciantur. Ecce de qua trahitur originale peccatum; ecce per quam nasci noluit, qui venit, non suum ferre, sed nostrum auferre peccatum.
Numquam haec instructura potest quassari.
43. Iul. Eant nunc, et omnia quidquid possunt, Manichaeae rationis moliantur ingenia, quam volunt longas patian tur cogitationum aerumnas; non arroganter, sed religiose polliceor, numquam hanc instructuram posse quassari.
Aug. Quam instructuram vocas, tibi ruina est, quae te ita pressit, ut laudare cogeret quod expugnas; si tamen est in te qualiscumque castitas, quae te faciat expugnare quod laudas.
Eadem per eadem repetens.
44. Iul. Qua igitur fronte subiungis: Sed " per unum hominem peccatum in mundum intravit, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt 49 "? Quod interpretaris hoc modo, ut peccatum ab illo dicat Apostolus generatione in posteros fuisse transmissum 50. Supra concesseras Magistrum Gentium nuptias, quibus Deus benedixerat, nihil accusare; voluntatem ad peccandum in nascente non esse; parentes autem, in quantum parentes sunt, licite sibi legitimeque ad procreandos filios coniugari; et addis illico, quasi dormiens priora dixisses, crimen ad posteros generatione transmitti. Si enim in tantum generant, in quantum parentes sunt; in quantum autem parentes sunt, licite sibi et legitime iunguntur; et haec coniunctio ab Apostolo non improbatur, quia a Deo non solum instituta, verum etiam benedicta est; quo ore, qua lege, qua fronte, hanc generationem reatus causam, radice criminum, servam diaboli, esse confirmas?
Aug. Iam nescio quoties haec dicta sunt, eisque responsum est. Multiloquio tibi excitas caliginem, quae te non permittit malitiam vitiorum a naturae bonitate discernere; et usque ad odiosum fastidium eadem per eadem repetens, nondum dicis quomodo sit accipiendum, quod per unum hominem peccatum intravit in mundum 51.
Etiam tu sentis quando dissentis.
45. Iul. Non ergo argui meretur ab Apostolo et a diabolo possidetur; a Deo instituitur, et criminum fons est; a Deo postremo, ut confiteris, benedicitur, et a te frutex diabolicus accusatur.
Aug. Nuptias benedixit Deus, non resistentem spiritui concupiscentiam carnis, quae non fuit ante peccatum; peccatum autem, sicut nec illam concupiscentiam quae resistit spiritui, non benedixit Deus. Nuptiae porro, quas benedixit, si peccatum non fuisset admissum, quo natura vitiata est, aut sic uterentur genitalibus membris, quemadmodum aliis utimur, sine ulla libidine oboedientibus voluntati; aut pudenda ibi libido non esset, quoniam numquam resisteret voluntati, qualis nunc utique non est; quod profecto etiam tu sentis, quando ab ea sollicitante atque illiciente dissentis. Nuptiae tamen, etiam nunc laudabiles sunt; quia neque instituunt hoc malum in hominibus, sed inveniunt; et eo malo bene utuntur intentione generandi, quamvis trahant inde qui generantur originale peccatum, propter quod sunt regenerandi.
Nunc saltem.
46. Iul. Quam mecum nihil egeris, litterarum omnium testatur eruditio; quam vero contra Apostolum nitaris, et contra Deum insanias, sententiarum tuarum pugna demonstrat. Sed ostenso iam, non posse haec coniungi, quae rerum natura dissociat; interrogemus et Apostolum, ne illius putetur inesse sensibus, quae in tuis est sententiis probata barbaries.
Aug. Dic iam nunc saltem, quod tantis anfractibus differebas.
Exemplum peccati intravit in mundum per eum qui peccavit nullum imitando.
47. Iul. Audio itaque Paulum pronuntiantem, quia: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt 52. Quod tu, non propter exemplum peccati, sed propter generationem dictum esse confirmas; nosque haereticos vocas, qui id ad exempla referamus; illoque te iuvari aestimas argumento: Profecto si Apostolus imitationem, inquis, intellegi voluisset, non " per unum hominem ", sed per diabolum peccatum intrasse, et per omnes homines pertransisse dixisset. De diabolo quippe scriptum est: " Imitantur autem eum, qui sunt ex parte ipsius " 53. Sed ideo " per unum hominem " dixit, a quo generatio utique hominum coepit, ut per generationem doceret isse per omnes originale peccatum 54. At ego video Apostolum nihil quod ad infamationem generationis spectaret humanae, nihil quod ad condemnationem innocentiae naturalis, nihil quod ad crimen divini operis, protulisse.
Aug. Diu dicis: Nihil, et cum hoc verbum repetere destiteris, dicturus es nihil. Quis enim non te rideat persuadere conantem, non pertinere ad generationem quod ait Apostolus: Per unum hominem peccatum intravit in mundum; cum ipse homo non sit genitus ab aliquo, de quo ceteri gignerentur; sed pertinere dicitis ad exemplum, cum exemplum peccati, quod posteriores imitarentur, non intrarit in mundum, nisi per eum, qui nullum imitando peccavit? Primus namque peccavit. Hunc autem non Adam, sed diabolum esse, quis Christianus ignorat? Quid est ergo, quod te libet, nisi et non tacere, et nihil dicere?
Negas tu hominum imitatione delinqui?
48. Iul. Denique id, quod ipsa verba non indicaverant, tu colligere argumentatione conatus, subdis, quia si de imitatione loqueretur, diabolum commemorare debuerat; sed quia de generatione voluisset intellegi, hominem dicere maluisse, quam daemonem. Interrogo ergo, quae fuerit tibi huius opinionis occasio. Quid enim? Negas tu hominum imitatione delinqui? Et licet res absoluta Scripturarum attestatione non egeat, tamen audi David: Noli aemulari inter malignantes, neque zelatus fueris facientes iniquitatem 55; ne aemulatus fueris eum qui prosperatur in via sua 56. Deinde omnes Scripturae Veteris Testamenti commonent Israelem, ne ritum profanae gentis imitetur. Quae igitur necessitas id cogebat, ut Apostolus, si imitationem vellet intellegi, diabolum magis quam hominem nominaret, cum et hominum et diaboli nosset imitatione delinqui? Aut ergo tu proba, non posse hominum imitatione peccari, nec hoc in lege uspiam contineri, et sic assere suspicioni tuae locum paratum; aut certe si manifestum est, nulla magis re quam imitatione vitiorum invaluisse peccata, grandi imperitia collegisti Apostolum de diabolo profecto dicturum fuisse, si imitationem voluisset intellegi.
Aug. Nonne ante dixi nihil te esse dicturum, homo nihil loquendo loquacissime? Sunt quidem peccata imitationis in mundo, cum homines peccantium hominum exempla sectantur, non tamen per eos homines, quos quilibet imitantur, peccatum quod peccantes imitarentur, intravit in mundum; sed per eum qui primus nullum imitando, peccavit; hic est diabolus, quem imitantur omnes qui sunt ex parte ipsius 57. Sic et peccatum, quod non imitando committitur, sed nascendo trahitur, per hunc intravit in mundum, qui primus hominem genuit. Nihil ergo dixisti, et nonnisi ad quosdam decipiendos, quosdam fatigandos lectores, tacere noluisti.
Imitationis peccatum per diabolum intravit in mundum.
49. Iul. Quia ergo claret, imitationem malorum hominum non solum consequenter, sed et necessario dici; hoc interim argumentum tuum iacere perspicuum est. Quod vero addis, de diabolo esse scriptum: Imitantur eum, qui sunt ex parte ipsius 58; et ego assentior dictum esse prudenter ab eo, quicumque libri ipsius auctor est; sed tibi non prodest, quod scribuntur quidam diaboli imitatione peccare, nisi docueris non posse hominum imitatione delinqui.
Aug. Non hic quaeritur utrum hominum imitatione peccetur; quis enim nesciat, etiam hominum imita tione peccari? Sed quaeritur, quale peccatum per unum hominem intrarit in mundum; utrum quod imitando committeretur, an quod nascendo traheretur. Quia illud primum, id est, quod imitando committeretur, nonnisi per eum intravit in mundum, qui primus neminem imitatus ceteris imitaturis peccandi introduxit exemplum, hoc est, diabolus; hoc autem alterum, id est, quod nascendo traheretur, nonnisi per eum intravit in mundum, qui primus a nemine generatus, generandis ceteris originis ingessit initium; hic est Adam. De imitatione igitur Angelorum et hominum intellege te nihil ad causam pertinens dicere; sed tantum tacere noluisse. Disputamus enim, non de quocumque peccatore, qui quandocumque peccavit in mundo, sed de illo per quem peccatum intravit in mundum; ubi si quaeratur exemplum imitationis, diabolus invenitur; si contagium generationis, Adam. Proinde, dicens Apostolus: Per unum hominem peccatum intravit in mundum 59, peccatum generationis intellegi voluit. Imitationis enim peccatum, non per unum hominem, sed per diabolum intravit in mundum.
Per imitationis intellectum Adam non potuit monstrari.
50. Iul. Nam cum utrumque ex more dicatur, aliquando quod diabolum quis imitatus, invideat; aliquando quod hominem aemulatus, aut invidia, aut flagitiosorum sordibus oblinatur; hoc quoque imitationis nomen utrique possit convenire personae, id est, et cum de homine, et cum de diabolo dicitur; tu perridicule ineptire voluisti, per imitationis intellectum Adam non potuisse monstrari.
Aug. Numquid per quemcumque hominem, quem peccando alius imitatur, peccatum intravit in mundum? Dic, si potes, quid sit: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit 60, sive mors, sive peccatum, sive potius cum morte peccatum. Nam peccatum, cuius imitatione peccatur, nonnisi per diabolum intravit in mundum, qui primus non imitando fecit, quod alii facerent imitando.
Premendus adhuc locus est.
51. Iul. Ad reliqua festinat oratio, sed premendus adhuc locus est, ut divisionibus quam possumus brevibus, lectori et intellegentia rei et memoria suggeratur. In omnibus quidem pene rebus homonymorum, quae aequivoca appellamus, conditio reperitur.
Aug. Promiseras te intellegentiam suggesturum esse lectori, et loqueris de homonymis et aequivocis; quomodo ergo te ipsi saltem Pelagiani intellecturi sunt, nisi prius ad scholas dialecticorum, ubicumque terrarum potuerint inveniri, propter haec discenda mittantur? An forte et categorias Aristotelis, antequam tuos libros legant, eis exponens ipse lecturus es? Cur non et hoc facias, homo ingeniosissimus, quandoquidem a deceptis miseris pasceris otiosus?
Imitatio animorum est.
52. Iul. Sed ut nunc nobis sermo de praesentibus sit, generatio proprie sexibus imputatur, imitatio au tem semper animorum est. Hic ergo affectus animi, quod possibiliter voluerit imitantis, hominem pro diversitate causarum aut accusat, aut provehit; ita fit ut in bono et Deum, et Angelos, et Apostolos dicatur imitari; Deum: Estote perfecti, sicut Pater vester perfectus est 61; Angelos: Fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra 62; Apostolos: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi 63. In malo vero imitatur diabolum, sicut dicitur: Imitantur eum, qui sunt ex parte ipsius 64; imitantur homines: Nolite esse tristes sicut hypocritae, exterminantes facies suas 65, imitantur animalia, cum mandatur: Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus 66. His ergo verbis, tam adhortantibus quam deterrentibus, ostenditur imitationis affectus, qui utique si esse non posset, non indiceretur cavendus.
Aug. Sed peccatum imitationis, id est, quod imitatione fieret, non intravit in mundum, nisi per eum, qui ut imitatione peccaretur, sine imitatione peccavit; et non est Adam certe iste, sed diabolus. Qui enim dixit: Intravit in mundum 67, initium peccati huius ostendit; quod initium manifestum est, non esse factum per hominem, sed per diabolum; si peccatum quod imitarentur peccantes, velimus attendere. Restat igitur ut peccatum quod per unum hominem intravit in mundum, non imitationi, sed generationi recte possit attribui. Agimus sane Deo gratias, quoniam contra vestrum locutus errorem, voluntatem bonam, qua imitamur bonos, non viribus nostri liberi arbitrii, sed auxilio Dei esse tribuendam, velut coruscante tibi veritate confessus es; quandoquidem ut Angelos imitemur, non praesumendum a nobis, sed a Domino demonstrasti esse poscendum, sic exponens quod oramus et dicimus: Fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra 68.
Qui malignitatem diaboli imitatur, filius diaboli est.
53. Iul. Sed ut imitationis vocabulum rebus diversis manifestum est communiter convenire; ita generatio vere et proprie generantem substantiam indicat; non proprie autem, sed abusive studiis applicatur. Et tamen quia hic est iam usus loquendi et quod indicarit agnoscitur, et proprietatibus praeiudicium afferre non sinitur. Dicitur ergo diabolus generare peccantes, secundum quod Dominus in Evangelio: Vos, ait, ex patre diabolo estis 69. Quo sermone, eum dixit criminosorum patrem, cuius malignitatem convincebantur imitari; et tamen in absoluto est intellegentia, quia per hoc nomen, videlicet patris, nec diabolo sexus, nec hominibus illis aeria sit adscripta substantia. Iam igitur quid confici hinc voluerimus appareat. Si proprie numquam hominem homo iudicaretur imitari, et Apostolus per Adam omnes peccasse dixisset; ego libere praescriberem usu Scripturarum esse Apostolum vindicandum, ut quomodo Dominus diabolum dixerat patrem, qui substantia generare non poterat; ita Apostolus hominem scripsisset imitabilem, ne quid docuisse contra ratio nem perspicuam crederetur.
Aug. Numquid Adam prior in peccato imitabilis fuit, ut merito per illum hoc peccati genus intrasse diceretur in mundum? Nonne diabolus prior imitabilis in peccato exstitit? Per illum ergo intrasse in mundum peccatum, Apostolus diceret, si peccatum, quod imitando alii facerent, eo loco vellet intellegi.
Apostolus dicit primum hominem sequentibus peccantibus exemplum fuisse.
54. Iul. Nunc vero si colligam, quae sunt in Evangelio abusive prolata, non sustinent; multo magis apostolus Paulus nullam errori occasionem praebuit, qui nihil dixit improprium, si pronuntiavit, peccatorem primum hominem sequentibus peccantibus exemplum fuisse.
Aug. Non ergo debuit istos duos proponere, unum ad peccatum, alterum ad iustitiam, Adam scilicet, et Christum. Si enim primum peccatorem, propter peccatum quod imitati sunt ceteri, posuisset Adam; profecto primum iustum, propter iustitiam ceteris imitandum, non Christum poneret, sed Abel; primus quippe Abel, nullum hominum imitans, sed ceteris imitandus, iustus fuit. Sciens autem quod loqueretur, Apostolus Adam posuit ad peccatum, Christum ad iustitiam; quia illum noverat generationis, istum regenerationis auctorem.
Malum et hominis et diaboli non nisi imitatione transit.
55. Iul. Ac per hoc bardissime argumentatus es, quod si apostolus Paulus per imitationem transisse peccatum voluisset intellegi, diabolum magis quam Adam nominasset; cum clareat, et hominis et diaboli malum non nisi imitatione transire potuisse. Verum disiecto quod tu exstruxeras, non tam meis quam ipsius rationis manibus, quid nunc a nobis afferatur attende.
Aug. Non te disiecisse quod struxeram, nec sanae rationis, sed vanae tuae opinionis manus te frustra intulisse structurae nostrae, utriusque nostrum verba qui legerint iudicabunt.
A viro est generationis initium.
56. Iul. Ostendit Apostolus non a se dictum esse, peccatum generatione transisse, quando nominans hominem, adiecit: unum; unus enim numeri principium est; et ille explicans per quem diceret intrasse peccatum, non solum eum nominavit, verum etiam numeravit: Per unum, inquit, hominem peccatum in hunc mundum intravit 70. Hic autem unus praebendae imitationi sufficit, generationi implendae non sufficit. Peccatum autem transiit, sed per unum. Manifestum est, imitationem hic, non generationem coargui, quae nisi per duos fieri non potest. Aut igitur ostende, per Adam solum sine muliere generationem exstitisse; nec hoc enim ab elegantia tui abhorret ingenii; aut certe quoniam vides generationem nisi per duos constare non posse, assentire vel sero, accusatum non esse per unum numerum opus duorum. Per unum, inquit, hominem peccatum intravit in mundum, qui dixit: per unum , intellegi per duos noluit. Quid rogo, quaerebat inter haec dogmata numerus, ut Apostolus tanta cura, non solum hominem, sed unum hominem nominaret? Verum apparet cautus augusti sermo consilii, qui revelante Spiritu Sancto, temporum nostrorum praecavit et exarmavit errores; ne in infamationem quippe aliquid instituti a Deo coniugii vel benedictae fecunditatis dixisse putaretur; cum causa posceret ut peccati replicaret exordia, per eum dixit numerum transisse peccatum, qui fetibus non poterat convenire. Et certe primi homines ambo deliquerant, qui ambo merito vocantur forma posteris fuisse peccati; cur non igitur Apostolus per duos ait transisse peccatum; quod et ad fidem magis historiae congruebat? Verum nihil potuit ab eo prudentius fieri; vidit enim, si duos nominasset, qui praevaricationi initium exemplumque praestiterant, et per eos affirmasset transisse peccatum, errori occasionem patere, ut putaretur per duorum nomina coniunctionem fecunditatemque damnasse. Ideoque prudentissime unum maluit nominare, qui non sufficiens ad generationis indicium, ad signum abundaret exempli; atque imitationem accusatus gravaret, nec fecunditatem numeratus argueret. Et ut breviter quod egimus colligatur, fecunditas in primis hominibus instituta, nisi per duos agi non potest; peccatum autem Apostolus intrasse pronuntiat, sed per unum .
Aug. Praedixeram te nihil esse dicturum; et ita esse, cuivis tardissimo clarum est. Numquid enim Evam non imitantur peccantes, aut peccatum generis humani non magis ex ipsa sumpsit initium? A muliere initium factum est peccati, et propter illam, sicut scriptum est, morimur omnes 71. Cur ergo non vis attendere, propterea potius Apostolum unum dixisse hominem, per quem peccatum intravit in mundum, quia non imitationem, sed generationem volebat intellegi? Sicut enim a muliere initium peccati fuit, sic initium generationis a viro est; prior enim vir seminat, ut femina pariat; ideo per unum hominem peccatum intravit in mundum 72, quia per semen generationis intravit, quod a viro excipiens concepit femina; quo more nasci noluit, qui solus sine peccato est natus ex femina.
Dicis ab uno homine coepisse generationem.
57. Iul. Irrefutabiliter confectum est, peccatum illud ostendi ab Apostolo moribus ad posteros, non seminibus fuisse devectum. Quanta ergo de ore tuo effluxerit falsitas, intuere: Sed ideo " per unum hominem " Apostolus dixit, a quo generatio utique hominum coepit, ut per generationem doceret isse per omnes originale peccatum 73; cum ideo Apostolus per unum hominem 74 dixerit, ne putaretur isse per omnes originale peccatum. Ineptis ita, ut vix teneam cachinnum, qui dicis generationem ab uno homine coepisse; cum et diversitas sexuum, et lectio divina testetur, generationem non esse potuisse, nisi duo prius homines, id est vir et mulier, exstitissent.
Aug. Qui hoc legunt, legant iterum superiorem responsionem meam; aut, si eius bene meminerunt, deliramenta huius irrideant. Quamvis possem dicere, ideo non duos, sed unum hominem dixisse Apostolum, per quem peccatum intravit in mundum, quia scriptum est: Erunt duo in carne una 75; unde Dominus ait: Igitur iam non sunt duo, sed una caro 76; maxime quando vir adhaeret uxori, et initur concubitus. De concubitu autem proles gignitur, trahens originale peccatum, vitio propagante vitium, Deo creante naturam; quam naturam coniuges, etiam bene utentes vitio, non possunt tamen ita generare, ut possit esse sine vitio; quod ille qui sine ipso natus est vitio, evacuat in parvulis, etiam nolente Iuliano.
Adam ex se concepit et peperit?
58. Iul. Aut si forte (quoniam aliter dogma tuum stare non potest) Adam ex se concepisse et peperisse responderis; Apostolum quidem non hoc sensisse nulli dubium; tu vero, quid sexui tuo volueris evenire, monstrabis.
Aug. Non expavescis quod scriptum est: Neque maledici regnum Dei possidebunt 77? Neque enim tam foeda convicia nihil te adiuvantia, nisi maledicendi libidine loquereris.
Hoc quoque contra vestram impietatem valet.
59. Iul. Verum haec omissa faciamus, et illud, quod a vobis apparet posse in hoc loco referri, rationis viribus deteramus. Si ergo dixeris, scriptum esse de hac commixtione, quod fiant duo in carne una, et secundum hunc modum, Apostolum per unum hominem 78 dixisse, ut adhaerentia sibi generantium membra signaret; respondebo hoc quoque contra vestram impietatem valere. Non enim dictum est: Erunt duo homines in uno homine; sed: Erunt duo in carne una 79; quo unitionis nomine voluptas illa coeuntium et libido, quae sensum afficiens membra consternat ac, sicut ille prudens intellexit, unam carnem gestit efficere, a Deo instituta et corporibus ante peccatum doceretur inserta.
Aug. Si ut essent duo in carne una, facere nisi libido non posset (quam susceptam tuam talem prorsus, qualis nunc a te et laudatur et expugnatur, quam pudendam confiteris et sine pudore sic diligis, audes etiam paradisi possessione dotare); nullo modo etiam in Christo et in Ecclesia posset intellegi: Erunt duo in carne una. Neque enim tam longe exorbitas a veritatis via, ut etiam coniunctioni Christi et Ecclesiae, hanc audeas importare libidinem. Porro, si possunt sine ista esse duo in carne una Christus et Ecclesia, potuerunt etiam vir et uxor, si nemo peccasset, non pudenda libidine, de qua erubescit et qui eam laudare non erubescit, sed merito laudanda caritate coniungi, et filiorum procreandorum causa esse duo in carne una. Unde Dominus cum dicit: Igitur iam non sunt duo, sed una caro 80; non utique dicit: Non sunt duae, sed una caro. Quid ergo non sunt duo, nisi homines? Sicut Christus et Ecclesia simul non duo Christi, sed unus est Christus; unde et nobis dictum est: Ergo Abrahae semen estis 81; cum de illo dictum sit Abraham: Et semini tuo, quod est Christus 82.
Verecundia?
60. Iul. Ac per hoc nihil sibi vel de iucunditate eius, vel de verecundia potest diabolus vindicare.
Aug. Quid est quod dicis: de verecundia? An confusionem nominare confunderis? Et tamen pudendam libidinem, et ante peccatum fuisse dicis in eis, de quibus dicit Scriptura: Nudi erant, et non confundebantur 83.
Non anima de anima.
61. Iul. Verumtamen hic Apostolus si quid tale sensisset, per unam carnem, non per unum hominem peccatum intrasse dixisset. Per generationem vero substantia carnis soboli sola participat; quia non anima de anima, sed caro de carne trahitur; in nomine autem hominis, et animus proprie iudicatur et corpus, ac per hoc Apostolus unum hominem nominando, nec negotium fecunditatis ostendit, in quo nihil praeter substantiam carnis impertiri noverat; nec duos intellegi voluit, qui unum inculcavit, ut doceret imitatione transisse, non generatione peccatum.
Aug. Quid est ergo: Iam non sunt duo, sed una caro 84, nisi: Non sunt duo homines, propter unam carnem? Cum et ipsa caro possit dici homo, a parte totum; sicut: Verbum caro factum est 85; quia homo factus est, de quo dictum est. Apostolus etiam quod ait: Exterior homo corrumpitur 86; puto quod carnem intellegi voluit. Propter quod recte loquimur, cum dicimus: Hominis sepulchrum; quamvis caro ibi sola sepulta sit. Nec erravit quae dixit: Tulerunt Dominum meum de monumento 87; quamvis sola caro ibi posita fuerit. Manente ergo de anima obscurissima quaestione, potuit dici: Per unum hominem peccatum intravit in mundum 88; etiamsi ad propaginem sola caro pertineat. Haec itaque attende, et quam nihil dixeris vide.
Exempla culpavit.
62. Iul. Hic iam licet egerit partes suas veritas, tamen ut sit intentus lector, admoneo. Plurimum igitur in hoc conflictu de meo iure deposui, secutusque quo adversarii temeritas provocaverat, adeo sanae fidei scita defendi, ut etiamsi Magistri Gentium verba essent, quibus illum usum Traducianus putavit; liqueret tamen eum nihil de naturali sensisse peccato, qui nominando hominem, sed unum, non utique generationem criminis, sed exempla culpasset.
Aug. Exemplum dedisti, sed vanitatis in te ipso, quia, si exemplum peccati a primo peccatore homine Apostolus poneret, id est, Adam; profecto exemplum iustitiae a primo homine iusto poneret, id est, Abel.
Dixit Paulus mortem transisse, non peccatum.
63. Iul. Constat autem non esse apostolicorum verborum eum ordinem, quem inimicus noster putavit. Argumentatur quippe hoc modo: Si Apostolus imitationem, inquit, voluisset intellegi, non " per unum hominem " 89, sed per diabolum peccatum intrasse, et per omnes homines pertransisse dixisset. De diabolo quippe scriptum est: " Imitantur eum, qui sunt ex parte eius " 90. Sed ideo " per unum hominem " dixit, a quo generatio utique hominum coepit ut per generationem doceret isse per omnes originale peccatum 91. In hoc ergo mentitur, quod affirmat beatum Paulum pronuntiasse, quia per unum hominem peccatum intraverit in mundum, atque ita in omnes homines pertransierit; hoc, inquam, in Magistri Gentium sermonibus non tenetur; ille quippe non dixit peccatum transisse, sed mortem. Est ergo ordo verborum: Sicut per unum hominem peccatum in mundum intravit, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt 92. Sublimis informator Ecclesiae, quid sibi dicendum esset expendit: Per unum, inquit, hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit. Iam nominaverat mortem, atque peccatum; quid fuit necesse ut in eo quod pertransisse dicebat, mortem a peccati communione separaret, ut signanter ostenderet, in hunc quidem mundum per unum hominem intrasse peccatum, et per peccatum mortem; in omnes vero homines non peccatum transisse, sed mortem, utique iudicii illatam severitate, praevaricationis ultricem, non corporum semina, sed morum vitia persequentem; nisi quia commendare et praemunire curavit, ne vestro dogmati opitulatus aliquid putaretur?
Aug. In eo quidem loco, ubi dictum est: Per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors; et ita in omnes homines pertransiit ; utrum peccatum, an mors, an utrumque per omnes homines pertransisse dictum sit, videtur ambiguum; sed quid horum sit, res ipsa tam aperta demonstrat. Nam si peccatum non pertransisset, non omnis homo cum lege peccati, quae in membris est, nasceretur; si mors non pertransisset, non omnes homines, quantum ad istam conditionem mortalium pertinet, morerentur. Quod autem dicit Apostolus: In quo omnes peccaverunt; in quo, non intellegitur nisi in Adam, in quo eos dicit et mori; quia non erat iustum, sine crimine transire supplicium. Quacumque te vertas, nullo modo catholicae fidei fundamenta subvertes; praesertim quia et tu ipse tibi adversaris, qui nunc dicis non peccatum transisse, sed mortem; cum superius dixeris, Apostolum ideo non duos homines, sed unum inculcasse, ut doceret imitatione transisse, non generatione peccatum 93. Transiit ergo cum morte peccatum; quid est quod nunc dicis, non peccatum transisse, sed mortem?
Quantum distet inter te et Paulum.
64. Iul. Quantum igitur inter te et Paulum distet, intende. Ille dicit: Per unum hominem 94, tu: Per duos, id est, per generationem. Ille pronuntiat, in primo homine et peccatum et mortem fuisse, ad posteros vero solam transisse mortem; tu contra asseris, et peccatum ad omnes et interitum cucurrisse.
Aug. Iam responsum est: relegant qui volunt, quae supra diximus, ne superfluo eadem iterum iterumque repetamus.
Impudenter sub umbra Pauli delitescis.
65. Iul. Impudenter igitur sub umbra eius nominis delitescis, cum nimis diversa contrariaque dicatis. Ille enim arguit opus hominum, tu opus Dei; ille studia delinquentium, tu innocentiam vitamque nascentium; ille voluntatem hominum, tu naturam.
Aug. Superius ad omnia ista responsum est; unde iam te irridet qui meminit; qui vero non meminit, si illa relegerit, profecto ista tua vana cum irriserit, te dolebit.
Mors aeterna intravit in mundum cum peccato.
66. Iul. Intravit igitur, secundum Apostolum, per unum hominem peccatum in hunc mundum et per peccatum mors, quoniam illum et reum et damnationi mortis perpetuae destinatum mundus aspexit. In omnes autem homines mors pertransiit, quia una forma iudicii praevaricatores quosque etiam reliquae comprehendit aetatis; quae tamen mors nec in sanctos nec in innocentes ullos saevire permittitur, sed in eos pervadit, quos praevaricationem viderit aemulatos 95.
Aug. Hoc loqueris, quod obiectum est haeresiarchae vestro Pelagio in episcopali iudicio Palaestino, quod ita factus fuerit Adam ut, sive peccaret sive non peccaret, moriturus esset. Hanc enim mortem, qua omnes morimur, de qua dictum est: A muliere initium factum est peccati et propter illam omnes morimur 96, non vis ex peccato in omnes fecisse originaliter transitum, ne cogaris fateri simul etiam originaliter transisse peccatum; sentis quippe, quam iniquum sit sine merito transisse supplicium. Verumtamen tam catholicum est, quod expugnare conaris, ut hoc ille, cui sicut dixi, obiectum est, nisi damnasset, profecto ex illo iudicio damnatus exisset. Mors ergo et ista, qua spiritus a corpore separatur, et illa, quae dicitur secunda, qua spiritus cum corpore cruciabitur, quantum attinet ad meritum generis humani, in omnes homines pertransiit; sed gratia Dei per eum, qui venit, ut moriendo regnum mortis auferret, ea resurrectione, cuius in illo praecessit exemplum, mortem regnare non sivit. Hoc tenet catholica fides, hoc tenent iudices, quos Pelagius formidavit, hoc non tenent haeretici, quos Pelagius seminavit.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |