AUGUSTINI SERMO XIV

SERMO HABITVS CARTHAGINE IN BASILICA NOVARVM DIE DOMINICA DE VERSV PSALMI: [TIBI DERELICTVS EST PAVPER PVPILLO TV ERIS ADIVTOR] cantauimus domino et diximus: [tibi derelictus est pauper, pupillo tu eris adiutor]. quaeramus pauperem, quaeramus pupillum. nec mirum sit quod admoneo ut quaeramus quod sic abundare cernimus et sentimus. nonne pauperibus plena omnia? nonne pupillis plena sunt omnia? tamen inter omnia quaero pupillum. ac prius ostendendum est caritati uestrae, id quod putamus non est quod quaerimus. qui enim pauperes sunt, in quos a deo mandata et elemosinae fiunt, de quibus fatemur scriptum: [include elemosinam in corde pauperis, et ipsa pro te exorabit dominum], abundat quidem hoc genus hominum, sed altius intellegendus est iste pauper. de illo genere est iste pauper de quo dictum est: [beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum]. sunt pauperes non habentes pecuniam, uictum quotidianum uix inuenientes, alienis opibus misericordia sic indigentes, ut etiam mendicare non erubescant, si de his dictum est: [tibi derelictus est pauper], nos quid facimus qui hoc non sumus? ergo nos qui Christiani sumus, non sumus deo derelicti? et quae alia nobis spes est, si non sumus illi derelicti qui nos non dereliquit? discite ergo esse pauperes et deo relinqui, o compauperes mei! diues est, superbus est. nam et in diuitiis istis, quae uulgo appellantur diuitiae, quibus est contraria uulgaris ista paupertas, in diuitiis ergo istis nihil sic est cauendum quam superbiae morbus. qui enim non habet pecuniam, non habet amplissimas facultates, non habet unde se extollat. si ergo qui non habet unde se extollat non laudatur pro eo quod non se extollit, qui habet laudetur, si se non extollit. quid ergo laudo humilem pauperem, qui unde superbiat non habet? quis autem ferat et inopem et superbum? lauda diuitem humilem, lauda diuitem pauperem. tales uult qui scribens ad Timotheum dicit: [praecipe diuitibus huius saeculi, non superbe sapere]. noui quid dicam: hoc illis praecipe. habent enim diuitias intrinsecus superbiam persuadentes, habent diuitias in quibus laborant esse humiles. da mihi Zaccheum habentem magnas diuitias, principem publicanorum, confessorem peccatorum, statura breuem, animo breuiorem, ascendentem lignum ut transeuntem uideret qui pro illo pendebat in ligno, da mihi dicentem: [dimidium rerum mearum do pauperibus]. sed multum diues es, o Zacchee, multum diues es! ecce dimidium dabis, dimidium quare seruabis? quia [si cui aliquid abstuli, quadruplum reddo]. sed ait mihi quisque mendicus, debilitate fessus, pannis obsitus, fame languidus, respondet mihi et dicit: mihi debetur regnum caelorum. ego enim similis sum illi Lazaro, qui iacebat ulcerosus ante diuitis domum, cuius canes linguebant ulcera, et quaerebat saturari de micis, quae cadebant de mensa diuitis. ego illi similior sum inquit, nostrum genus est, cui debetur regnum caelorum, non illi generi qui induuntur purpura et bysso et epulantur quotidie splendide. talis enim erat ille, ante cuius domum iacebat pauper ulcerosus. et uide exitus amborum. contigit enim mori inopem illum, et auferri ab angelis in sinum Abrahae. mortuus est autem diues et sepultus est. nam pauper forte nec sepultus. et quid postea? cum apud inferos diues ille in tormentis esset, leuauit oculos suos, uidit pauperem quem contempserat in Abrahae gremio quiescentem. desiderauit guttam, a quo ille micam, et quoniam dilexit opulentiam, non inuenit misericordiam. uoluit subuenire fratribus suis, semper uecors, sero misericors; nihil omnino quod postulauit, accepit. discernamus ergo inquit, pauperes et diuites. quid me ad alia intellegenda exhortaris? aperti sunt pauperes, aperti sunt diuites. audi ergo me de hoc quod proposuisti, domne pauper. cum enim illum sanctum ulcerosum te esse dicis, timeo ne superbiendo non sis quod dicis. noli contemnere diuites misericordes, diuites humiles et, ut citius dicam quod paulo ante dixi, diuites pauperes noli contemnere. o pauper, esto et tu pauper; pauper, id est humilis! si enim diues factus est humilis, quanto magis pauper esse debet humilis! pauper non habet unde infletur, diues habet cum quo luctetur. audi ergo me. esto uerus pauper, esto pius, esto humilis. nam si de ista pannosa et ulcerosa paupertate gloriaris, quia talis fuit ille qui ante domum diuitis inops iacebat, attendis quia pauper fuit, et aliud non attendis. quid inquit attendo? lege scripturas et inuenies quod dico. Lazarus pauper fuit; in cuius sinum leuatus est, diues fuit. [contigit], inquit, [mori inopem illum, et auferri ab angelis]. quo? [in sinum Abrahae], id est, in secretum ubi erat Abraham. nolite enim carnaliter intellegere, quod uelut in sinum tunicae Abrahae leuatus sit pauper. sinus erat quia secretum erat. unde dicitur: [redde uicinis nostris in sinum eorum]. quid est, [in sinum eorum]? in secreta eorum. quid est, [redde in sinum eorum]? torque conscientiam eorum. lege, aut si legere non potes, audi cum legitur, et uide Abraham opulentissimum fuisse in terra, auro, argento, familia, pecore, possessione. et tamen diues iste pauper fuit, quia humilis fuit. humilis autem fuit: [credidit] enim [Abraham deo, et deputatum est illi ad iustitiam]. iustificatus est gratia dei, non propria praesumptione. fidelis erat, bene operabatur. filium iussus est immolare, neque cunctatus est ei offerre quod acceperat, a quo acceperat. probatus est deo, constitutus est exemplum fidei. iam deo notus erat, sed nobis monstrandus erat. non est inflatus quasi in bonis operibus suis, quia pauper erat diues iste. et ut scias quia non est inflatus tamquam in bonis operibus suis - sciebat enim quia quidquid habebat a deo habebat, et non in se ipso sed in domino gloriabatur - audi Paulum apostolum: [si enim Abraham ex operibus iustificatus est, habet gloriam, sed non ad deum]. uidetis quia cum abundent pauperes recte quaerimus pauperem. in turba quaerimus et uix inuenimus. occurrit mihi pauper, et quaero pauperem. interim tu manum porrige pauperi quem inuenis. corde quaeris quem quaeris. tu dicis: pauper sum sicut Lazarus. diues iste meus humilis non dicit: diues sum sicut Abraham. ergo tu te extollis, ille se humiliat. quid inflaris, et non imitaris? ego inquit pauper leuatus sum in sinum Abrahae. non uides quia pauperem diues excepit? non uides quia diues susceptor est pauperis? si enim superbis contra eos qui habent pecuniam et negas eos ad regnum caelorum pertinere, cum fortasse in eis inueniatur humilitas quae in te non inuenitur, non times ne tibi, cum mortuus fueris, dicat Abraham: recede a me, quia blasphemasti me? admoneamus ergo diuites nostros, quod apostolus admonuit. [non superbe sapere, neque sperare in incerto diuitiarum], admoniti sumus. diuitiae illae, quas putatis plenas esse deliciarum, plenae sunt periculis. pauper erat, et securior dormiebat; somnus facilius accedebat ad duram terram quam ad lectum inargentatum. attendite curas diuitum, et comparate securitates pauperum. sed audiat diues iste ut non superbe sapiat neque speret in incerto diuitiarum. utatur mundo, tamquam non utens. sciat se uiam ambulare et in has diuitias tamquam in stabulo intrasse. reficiat, uiator est; reficiat se et transeat; non secum tollit quod in stabulo inuenit. alius uiator erit, et ipse habebit sed non auferet. omnes hic relicturi sunt quod hic acquisierunt. [nudus], inquit, [exii de utero matris meae; nudus reuertar in terram. dominus dedit, dominus abstulit] - non abstulit, quia [tibi derelictus est pauper] - [nudus exii de utero matris meae, nudus reuertar in terram]. audi alium pauperem: [nihil intulimus in hunc mundum, sed nec auferre aliquid possumus. uictum et tegumentum habentes, his contenti sumus. nam qui uolunt diuites fieri, incidunt in temptationem et desideria multa, stulta et noxia, quae mergunt homines in interitum et perditionem. radix est omnium malorum auaritia: quam quidam appetentes a fide pererrauerunt, et inseruerunt se doloribus multis]. qui sunt isti qui [a fide pererrauerunt, et inseruerunt se doloribus multis? qui uolunt diuites fieri]. modo mihi respondeat ille pannosus. uideamus, si non uult diues fieri: respondeat, non mentiatur. audio linguam, sed interrogo conscientiam. dicat si non uult diues fieri. si autem uult, iam incidit [in temptationem et desideria multa, stulta et noxia]. non enim opes dico, sed [desideria]. unde? quia uult diues fieri. quid inde? [desideria multa et stulta et noxia, quae mergunt homines in interitum et perditionem]. uides ubi sis? quid mihi ostentas nullas facultates, cum ego conuincam tantas cupiditates? ecce iam compara duos. iste diues est, ille pauper est. sed iste diues, iam est, non uult fieri. iste diues est, aut de parentibus aut de donis et hereditatibus. ponamus, faciamus: diues est etiam de iniquitatibus. iam non uult addere, imposuit modum, fixit limitem cupiditati, iam corde militat pietati. diues est inquis. respondeo: diues est. iterum tu accusator respondes et dicis: de iniquitate diues est. quid, si facit amicos de mammona iniquitatis? dominus nouerat quod dicebat; utique non errabat, quando praecipiebat: [facite uobis amicos de mammona iniquitatis, ut et ipsi recipiant uos in tabernacula aeterna]. quid si hoc facit ille diues? iam finit cupiditatem, exercet pietatem. tu nihil habes, sed diues uis fieri. incides in temptationem. sed forte inde factus es pauperrimus et egentissimus, quia nescio quid habebas paternum quod te sustentaret, et calumnia aliqua competitoris abstulit. gemis, audio, tempora accusas. quod gemis, si posses, faceres. an non uidemus, an non quotidianis exemplis plena sunt omnia? heri gemebat, quia perdebat sua; hodie pertinens ad maiorem rapit aliena. inuenimus uerum pauperem, inuenimus pium humilem, non de se fidentem, pauperem uerum, membrum pauperis qui propter nos pauper factus est, cum diues esset. uide diuitem nostrum, qui propter nos [pauper factus est, cum diues esset]; uide illum diuitem: [omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil]. plus est aurum facere, quam habere. diues es auro, argento, pecore, familia, fundis, fructibus: tibi ista creare non potuisti. uide illum diuitem: [omnia per ipsum facta sunt]. uide illum pauperem: [uerbum caro factum est, et habitauit in nobis]. quis digne cogitet diuitias eius, quomodo faciat qui non fiat, quomodo creet non creatus, formet non formatus, mutabilia manens, temporalia sempiternus? quis digne cogitet diuitias eius? paupertatem cogitemus, ne forte pauperes uel ipsam capiamus. concipitur utero feminae uirginali, includitur uisceribus matris. o paupertas! in angusto diuersorio nascitur, inuolutus infantilibus tegumentis in praesepio ponitur, fit cibaria iumentis pauperibus, deinde caeli et terrae dominus, creator angelorum, omnium uisibilium et inuisibilium effector et conditor sugit, uagit, nutritur, crescit, tolerat aetatem, occultat maiestatem, postea tenetur, contemnitur, flagellatur, illuditur, conspuitur, colaphizatur, spinis coronatur, ligno suspenditur, lancea perforatur. o paupertas! ecce caput pauperum quos requiro, cuius pauperis membrum inuenimus uerum pauperem. breuiter quaeramus pupillum: quia in paupere requirendo fatigati sumus. domine Iesu, pupillum quaero, fatigatus quaero. cito responde, ut inueniam. [ne uobis], inquit, [dicatis patrem in terra]. pupillus in terra immortalem patrem inuenit in caelo. [ne uobis], inquit, [dicatis patrem in terra]. inuentus est pupillus iste. oret pupillus iste. audiamus eum et imitemur eum. quae est eius oratio? [quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me. pater], inquit, [meus et mater mea dereliquerunt me; dominus autem adsumpsit me]. si ergo [beati pauperes spiritu quoniam ipsorum est regnum caelorum, tibi derelictus est pauper]. si [pater meus et mater mea dereliquerunt me, dominus autem adsumpsit me, pupillo tu eris adiutor].

Augustine

Christian Latin

The Latin Library

The Classics Page