AUGUSTINI SERMO LXXXII
admonet nos dominus noster non negligere inuicem nostra peccata, non quaerendo quid reprehendas, sed uidendo quid corrigas. eius quippe dixit acutum oculum ad eiiciendam festucam de oculo fratris sui, qui trabem in oculo suo non habet. quid autem hoc sit, breuiter insinuo charitati uestrae. festuca in oculo, ira est: trabes in oculo, odium est. quando ergo qui odit reprehendit irascentem, festucam uult de oculo fratris sui tollere: sed trabe impeditur, quam ipse portat in oculo suo. festuca initium trabis est. nam trabes quando nascitur, prius festuca est. rigando festucam, perducis ad trabem: alendo iram malis suspicionibus, perducis ad odium.
multum autem interest inter peccatum irascentis, et crudelitatem odio habentis. nam et filiis nostris irascimur: odisse filios quis inuenitur? in ipsis quoque pecoribus mater aliquando bucula sugentem uitulum taedio quodam auertit irascens: sed uisceribus amplectitur matris. quasi taedium facit, cum impingit: quaeritur tamen, si deest. nec damus aliter filiis disciplinam, nisi aliquantum irascendo et indignando: nec tamen daremus disciplinam, nisi amando. usque adeo non omnis qui irascitur, odit; ut aliquando magis odisse conuincatur, si non irascitur. fac enim puerum uelle in aqua fluminis ludere, cuius impetu pereat: tu si uides, et patienter permittis, odisti; tua patientia, illius mors est. quanto melius est si irasceris et corrigis, quam non irascendo interire permittis? odium ergo ante omnia uitandum est, trabes de oculo eiicienda est. multum quippe aliud est, quando quisque irascens in aliquo uerbi modum excedit, quod postea deleat poenitendo; et aliud est, seruare insidias inclusas in corde. multum postremo interest inter haec uerba scripturae, "turbatus est prae ira oculus meus." de illo autem quid dictum est? "qui odit fratrem suum, homicida est." multum interest inter turbatum oculum, et exstinctum. festuca turbat, trabes exstinguit.
hoc ergo primum nobis persuadeamus, ut quod hodie admoniti sumus, bene facere atque implere possimus, ante omnia non odisse. tunc enim quando trabes non est in oculo tuo, uides recte quidquid fuerit in oculo fratris tui; et uim pateris, donec eiicias de oculo fratris tui, quod uides nocere oculo fratris tui. lumen quod in te est, non te permittit negligere lumen fratris tui. nam si odisti, et uis corripere, quomodo emendas lumen, qui perdidisti lumen? dixit enim et hoc aperte eadem scriptura, ubi scriptum est, "qui odit fratrem suum, homicida est. qui odit," inquit, "fratrem suum, in tenebris est usque adhuc." odium, tenebrae sunt. non potest autem fieri ut qui odit alterum, non sibi prius noceat. illum enim laedere conatur extrinsecus, se uastat intrinsecus. quantum autem animus noster corpore maior est, tantum ei prospicere debemus, ne ipse laedatur. laedit autem animum suum, qui odit alterum. et quid facturus est ei quem odit? quid facturus? tollit pecuniam, numquid fidem? laedit famam, numquid conscientiam? quidquid nocet, forinsecus nocet: sibi attende quid noceat. intus enim sibi ipse inimicus est, qui odit alterum. sed quia non sentit quid sibi mali faciat, in alterum saeuit, eo periculosius uiuens, quo non sentit quid secum mali agit; quia et saeuiendo sensum perdidit. saeuisti in inimicum tuum: te saeuiente ille nudatus est, tu iniquus es. multum interest inter nudum et iniquum. ille perdidit pecuniam, tu innocentiam. quaere quis grauius damnum perpessus est. ille perdidit rem perituram, tu factus es periturus.
ideo debemus amando corripere; non nocendi auiditate, sed studio corrigendi. tales si fuerimus, optime facimus quod hodie admoniti sumus: "si peccauerit in te frater tuus, corripe illum inter te et ipsum solum." quare illum corripis? quia te doles, quod peccauerit in te? absit. si amore tui id facis, nihil facis. si amore illius facis, optime facis. denique in ipsis uerbis attende, cuius amore id facere debeas, utrum tui, an illius. "si te audierit," inquit, "lucratus es fratrem tuum." ergo propter illum fac, ut lucreris illum. si faciendo lucraris, nisi fecisses perierat. quid est ergo quod plerique homines ista peccata contemnunt, et dicunt, quid magnum feci? in hominem peccaui. noli contemnere. in hominem peccasti: uis nosse quia in hominem peccando peristi? si te ille in quem peccasti, corripuerit inter te et ipsum solum, et audieris illum, lucratus est te. quid est, lucratus est te; nisi quia perieras, si non lucraretur te? nam si non perieras, quomodo te lucratus est? nemo ergo contemnat, quando peccat in fratrem. ait enim quodam loco apostolus, "sic autem peccantes in fratres, et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Christum peccatis:" ideo quia membra Christi omnes facti sumus. quomodo non peccas in Christum, qui peccas in membrum Christi?
nemo ergo dicat, quia non peccaui in deum, sed peccaui in fratrem, in hominem peccaui: leue peccatum est, uel nullum peccatum est. forte inde dicis, leue est, quia cito curatur. peccasti in fratrem: fac satis, et sanatus es. cito fecisti mortiferam rem, sed remedium cito inuenisti. quis nostrum speret regnum coelorum, fratres mei, quando dicit euangelium, "qui dixerit fratri suo, fatue, reus erit gehennae ignis?" magnus terror; sed uide ibi remedium: "si obtuleris munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid aduersum te; relinque ibi munus tuum ante altare." non irascitur deus quia differs imponere munus tuum: te quaerit deus magis quam munus tuum. nam si malum animum gerens aduersus fratrem tuum, adueneris cum munere ad deum tuum, respondet tibi: tu peristi, mihi quid attulisti? offers munus tuum, et tu non es munus dei. plus quaerit Christus quem redemit sanguine suo, quam quod tu inuenisti in horreo tuo. ergo "relinque ibi munus tuum ante altare, et uade prius reconciliari fratri tuo; et sic ueniens offeres munus tuum." ecce ille reatus gehennae quam cito solutus est. nondum reconciliatus, eras gehennae reus: reconciliatus, securus offers munus tuum ad altare.
homines autem faciles sunt ad irrogandas iniurias, et difficiles ad concordiam requirendam. pete, inquit, ueniam ab homine quem offendisti, ab homine quem laesisti. respondet: non me humiliabo. uel deum tuum audi, si fratrem tuum contemnis: "qui se humiliat, exaltabitur." non uis te humiliare qui cecidisti? multum interest inter se humiliantem et inter iacentem. iam iaces, et humiliare te non uis? bene diceres, nolo descendere; si noluisses ruere.
hoc ergo debet facere, qui fecit iniuriam. qui autem passus est, quid debet? quod audiuimus hodie: "si peccauerit in te frater tuus, corripe eum inter te et ipsum solum." si neglexeris, peior es. ille iniuriam fecit, et iniuriam faciendo graui se ipsum uulnere percussit: tu uulnus fratris tui contemnis? tu eum uides perire, uel perisse, et negligis? peior es tacendo, quam ille conuiciando. quando ergo in nos aliquis peccat, habeamus magnam curam, non pro nobis; nam gloriosum est iniurias obliuisci: sed obliuiscere iniuriam tuam, non uulnus fratris tui. ergo "corripe eum inter te et ipsum solum," intendens correctioni, parcens pudori. forte enim prae uerecundia incipit defendere peccatum suum, et quem uis facere correctiorem, facis peiorem. "corripe" ergo "eum inter te et ipsum solum. si te audierit, lucratus es fratrem tuum:" quia perierat, nisi faceres. "si autem non te audierit," id est, peccatum suum quasi iustitiam defenderit, "adhibe tecum duos uel tres; quia in ore duorum uel trium testium stat omne uerbum. si nec ipsos audierit, refer ad ecclesiam: si nec ecclesiam audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus." noli illum deputare iam in numero fratrum tuorum. nec ideo tamen salus eius negligenda est. nam et ipsos ethnicos, id est, gentiles et paganos in numero quidem fratrum non deputamus; sed tamen eorum salutem semper inquirimus. hoc ergo audiuimus dominum ita monentem, et tanta cura praecipientem, ut etiam hoc adderet continuo: "amen dico uobis, quaecumque ligaueritis super terram, ligata erunt et in coelo; et quaecumque solueritis in terra, soluta erunt et in coelo." coepisti habere fratrem tuum tanquam publicanum, ligas illum in terra: sed ut iuste alliges, uide. nam iniusta uincula disrumpit iustitia. cum autem correxeris, et concordaueris cum fratre tuo, soluisti illum in terra. cum solueris in terra, solutus erit et in coelo. multum praestas, non tibi, sed illi; quia multum nocuit, non tibi, sed sibi.
haec cum ita sint, quid est quod ait Salomon, quod hodie ex alia lectione primitus audiuimus: "annuens oculis cum dolo, congerit hominibus maestitiam: qui autem arguit palam, pacem facit?" si ergo qui arguit palam, pacem facit; quomodo, "corripe illum inter te et ipsum solum?" metuendum est, ne sibi contraria sint praecepta diuina. sed intelligamus esse ibi summam concordiam, non quemadmodum quidam uani sapiamus, qui errantes opinantur contraria sibi esse duo testamenta in libris ueteribus et nouis: ut ideo putemus hoc esse contrarium, quoniam illud est in Salomonis libro, hoc in euangelio. si enim aliquis imperitus et calumniator diuinarum scripturarum diceret, ecce ubi sibi contradicunt duo testamenta. dominus dicit, "corripe illum inter te et ipsum solum." Salomon dicit, "qui arguit palam, pacem facit." ergo nescit dominus quid praecepit? Salomon uult contundi frontem peccantis: Christus parcit pudori erubescentis. ibi enim scriptum est, "qui arguit palam, pacem facit:" hic autem, "corripe illum inter te et ipsum solum;" non palam, sed in secreto et occulte. uis nosse, quisquis talia cogitas, non sibi repugnare duo testamenta, quia illud in libro Salomonis, hoc in euangelio reperitur? apostolum audi. certe apostolus minister est noui testamenti. audi ergo apostolum Paulum Timotheo praecipientem et dicentem, "peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri timorem habeant." iam non Salomonis liber cum euangelio, sed Pauli apostoli epistola uidetur confligere. Salomonem paululum sine iniuria seponamus: Christum dominum et Paulum seruum eius audiamus. quid dicis, domine? "si peccauerit in te frater tuus, corripe illum inter te et ipsum solum." quid dicis, apostole? "peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri timorem habeant." quid facimus? controuersiam istam uelut iudices audimus? absit. imo sub iudice constituti pulsemus, uti nobis aperiri impetremus: fugiamus sub alas domini dei nostri. non enim apostolo suo contrarium locutus est, quia et in illo ipse locutus est, sicut dicit: "an uultis experimentum eius accipere, qui in me loquitur Christus?" Christus in euangelio, Christus in apostolo: Christus ergo utrumque dixit; unum ore suo, alterum ore praeconis sui. quia quando praeco de tribunali aliquid dicit, non scribitur in gestis, praeco dixit: sed ille dixisse scribitur, qui praeconi quod diceret imperauit.
duo ergo ista praecepta, fratres, sic audiamus, ut intelligamus, et inter utraque praecepta pacati constituamur. cum corde nostro nos concordemus, et scriptura sancta in nulla parte discordat. uerum est omnino, utrumque uerum est: sed discernere debemus, aliquando illud, aliquando illud esse faciendum; aliquando corripiendum fratrem inter te et ipsum solum, aliquando corripiendum fratrem coram omnibus, ut et caeteri timorem habeant. si aliquando illud, aliquando illud fecerimus; concordiam scripturarum tenebimus, et in faciendo atque obtemperando non errabimus. sed dicit mihi aliquis: quando facio illud, quando illud: ne tunc corripiam inter me et ipsum solum, quando debeo coram omnibus corripere; aut tunc corripiam coram omnibus, quando debeo in secreto corripere?
cito uidebit charitas uestra, quid quando facere debeamus: sed utinam facere pigri non simus. intendite, et uidete: "si peccauerit," inquit, "in te frater tuus, corripe eum inter te et ipsum solum." quare? quia peccauit in te. quid est, in te peccauit? tu scis quia peccauit. quia enim secretum fuit, quando in te peccauit; secretum quaere, cum corrigis quod peccauit. nam si solus nosti quia peccauit in te, et eum uis coram omnibus arguere; non es correptor, sed proditor. attende quemadmodum uir iustus, Ioseph, tanto flagitio quod de uxore fuerat suspicatus, tanta benignitate pepercit, antequam sciret unde illa conceperat: quia grauidam senserat, et se ad illam non accessisse nouerat. restabat itaque certa adulterii suspicio: et tamen quia ipse solus senserat, ipse solus sciebat, quid de illo ait euangelium? "Ioseph autem cum esset uir iustus, et nollet eam diuulgare." mariti dolor non uindictam quaesiuit: uoluit prodesse peccanti, non punire peccantem. "cum," inquit, "nollet eam diuulgare, uoluit eam occulte dimittere." haec eo cogitante, ecce angelus domini apparuit ei in somnis; et indicauit quid esset, quia non uiolauit uiri torum, quia de spiritu sancto conceperat dominum amborum. peccauit ergo in te frater tuus; si tu solus nosti, tunc uere in te solum peccauit. nam si multis audientibus tibi fecit iniuriam, et in illos peccauit, quos testes suae iniquitatis effecit. dico enim, fratres charissimi, quod et uos ipsi in uobis ipsis potestis agnoscere. quando me audiente, fratri meo quisque iniuriam facit, absit ut a me iniuriam illam alienam putem. prorsus et mihi fecit: imo et mihi plus fecit, cui putauit placere quod fecit. ergo ipsa corripienda sunt coram omnibus, quae peccantur coram omnibus: ipsa corripienda sunt secretius, quae peccantur secretius. distribuite tempora, et concordat scriptura.
sic agamus et sic agendum est, non solum quando in nos peccatur, sed quando peccatur ab aliquo, ut ab altero nesciatur. in secreto debemus corripere, in secreto arguere; ne uolentes publice arguere, prodamus hominem. nos uolumus corripere et corrigere: quid, si inimicus quaerit audire quod puniat? nouit enim nescio quem homicidam episcopus, et alius illum nemo nouit. ego uolo publice corripere, at tu quaeris inscribere. prorsus nec prodo, nec negligo: corripio in secreto; pono ante oculos dei iudicium; terreo cruentam conscientiam; persuadeo poenitentiam. hac charitate praediti esse debemus. unde aliquando homines reprehendunt nos, quod quasi non corripiamus: aut putant nos scire quod nescimus, aut putant nos tacere quod scimus. sed forte quod scis, et ego scio: sed non coram te corripio; quia curare uolo, non accusare. sunt homines adulteri in domibus suis, in secreto peccant; aliquando nobis produntur ab uxoribus suis plerumque zelantibus, aliquando maritorum salutem quaerentibus: nos non prodimus palam, sed in secreto arguimus. ubi contigit malum, ibi moriatur malum. non tamen uulnus illud negligimus; ante omnia ostendentes homini in tali peccato constituto sauciamque gerenti conscientiam, illud uulnus esse mortiferum: quod aliquando qui committunt, nescio qua peruersitate contemnunt; et nescio unde sibi testimonia nulla et uana conquirunt, dicentes, peccata carnis deus non curat. ubi est quod hodie audiuimus: "fornicatores et adulteros iudicat deus?" ecce attende, quisquis tali morbo laboras. quod dicit deus audi: non quod tibi dicit fauens peccatis tuis animus tuus, aut eadem tecum iniquitatis catena ligatus amicus tuus, uel potius inimicus tuus et suus. audi ergo quod dicit apostolus: "honorabiles," inquit, "nuptiae in omnibus, et torus immaculatus. fornicatores autem et adulteros iudicat deus. }
age ergo, frater, esto correctus. times ne te inscribat inimicus; et non times ne te iudicet deus? ubi est fides? time cum est quando timeas. longe est quidem dies iudicii: sed uniuscuiusque hominis dies ultimus longe esse non potest; quia breuis est uita. et quia ipsa breuitas semper incerta, quando sit dies tuus ultimus, nescis. corrige te hodie, propter cras. prosit tibi et modo in secreto correptio. palam enim loquor, et in secreto arguo. aures omnium pulso: sed conscientias quorumdam conuenio. si dicerem, tu, adulter, corrige te: primo forte dicerem quod nescirem; forte quod temere audieram, suspicarer. non dico, tu, adulter, corrige te; sed, quisquis in hoc populo adulter es, corrige te. publica est correptio, sed secreta correctio. scio quia ille qui timuerit, corrigit se.
non dicat in corde suo, peccata carnis non curat deus. "nescitis," inquit apostolus, "quia templum dei estis, et spiritus dei habitat in uobis? quisquis templum dei uiolauerit, disperdet illum deus." nemo se fallat. sed forte ait aliquis, templum dei animus meus est, non corpus meum: adiecit etiam testimonium, "omnis caro fenum, et omnis claritas carnis ut flos feni." infelix interpretatio. punienda cogitatio. fenum dicta est caro, quia moritur: sed quod ad tempus moritur, non resurgat cum crimine. uis nosse apertam etiam inde sententiam? "nescitis," inquit idem apostolus, "quia corpora uestra templum in uobis est spiritus sancti, quem habetis a deo?" - iam non contemnatis corporalia peccata: ecce quia et "corpora uestra templum in uobis sunt spiritus sancti, quem habetis a deo." - contemnebas corporale peccatum, contemnis quod peccas in templum? ipsum corpus tuum templum in te est spiritus dei. iam uide quid facias de templo dei. si eligeres in ecclesia facere adulterium intra istos parietes, quid te esset sceleratius? modo autem tu ipse es templum dei. templum intras, templum exis, templum in domo tua manes, templum surgis. uide quid agas, uide ne offendas templi habitatorem, ne deserat te, et in ruinam uertaris. "nescitis," inquit, "quia corpora uestra" - et hoc de fornicatione loquebatur apostolus, ne contemnerent corporalia peccata - "templum in uobis est spiritus sancti, quem habetis a deo, et non estis uestri? empti enim estis pretio magno." si contemnis corpus tuum, considera pretium tuum.
scio ego, et mecum omnis homo qui paulo attentius considerauerit, neminem deum timentem sub uerbis eius non se corrigere, nisi qui putat, quia plus habet uiuere. ipsa res est quae multos occidit, cum dicunt, cras, cras: et subito ostium clauditur. remansit foris cum uoce coruina, quia non habuit gemitum columbinum. cras, cras: corui uox. geme ut columbus, et tunde pectus: sed plagas tibi dando in pectus, caesus correctus esto; ne non uidearis conscientiam caedere, sed malam conscientiam pugnis pauimentare, solidiorem reddere, non correctiorem. geme non inani gemitu. forte enim dicis tibi: promisit mihi deus indulgentiam, quando me correxero; securus sum: lego diuinam scripturam, "iniquus in qua die conuersus fuerit ab iniquitatibus suis, et fecerit iustitiam, omnes iniquitates eius obliuiscar. } securus sum; quando me correxero, dat mihi deus indulgentiam de malis meis. et quid ego dicturus sum? contra deum reclamaturus? dicturus sum deo: noli illi dare indulgentiam? dicturus sum hoc scriptum non esse, hoc deum non promisisse? si ista dixero, omnia falsa dico. bene dicis, uerum dicis: indulgentiam correctioni tuae promisit deus, negare non possum: sed dic mihi, rogo te; ecce ego consentio et concedo et cognosco quia indulgentiam deus promisit tibi; crastinum enim diem quis tibi promisit? ubi mihi legis indulgentiam te accepturum, si te correxeris; lege ibi mihi quantum uicturus sis. non lego, inquis. nescis ergo quantum uicturus sis. esto correctus et semper paratus. noli timere diem ultimum, tanquam furem qui te dormiente effodiat parietem: sed uigila, et corrige te hodie. quid differs in crastinum? longa uita erit. ipsa longa, bona sit. prandium bonum longum nemo differt, et uitam malam longam uis habere? utique si longa erit, melius bona erit: si breuis erit, bene factum est, ut bona produceretur. sic autem homines negligunt uitam suam, ut nolint habere malam, nisi ipsam. uillam emis, bonam quaeris; uxorem uis ducere, bonam eligis; filios tibi uis nasci, bonos optas; caligas locas, et non uis malas: et uitam amas malam. quid te offendit uita tua, quam solam uis malam, ut inter omnia bona tua tu solus sis malus?
ergo, fratres mei, si aliquem uestrum uellem in parte corripere, forte audiret me: multos uestrum publice corripio; omnes me laudant; audiat me aliquis. non amo in uoce laudatorem, et in corde contemptorem. cum enim laudas, et non te corrigis, contra te testis es. si malus es, et quod dico placet tibi, displice tibi: quia si malus displicueris tibi, correctus placebis tibi, quod nudiustertius, nisi fallor, dixi. in omnibus uerbis meis speculum propono. nec mea ista sunt uerba: sed domino iubente loquor, quo terrente non taceo. nam quis non eligeret tacere, et rationem de uobis non reddere? sed iam suscepimus onus, quod ab humeris nostris excutere non possumus, nec debemus. audistis, fratres mei, cum epistola ad Hebraeos legeretur: "obedite praepositis uestris, et subditi estote; quia ipsi uigilant pro animabus uestris, tanquam rationem reddituri pro uobis: ut cum gaudio hoc faciant, et non cum tristitia; non enim expedit uobis." quando facimus ista cum gaudio? quando uidemus homines proficere in uerbis dei. quando laborat cum gaudio operarius in agro? quando attendit arborem, et fructum uidet; quando attendit segetem, et frugum in area prospicit ubertatem: non sine causa laborauit, non sine causa dorsum curuauit, non sine causa manus attriuit, non sine causa frigus et aestum tolerauit. hoc est quod ait, "ut cum gaudio hoc faciant, et non cum tristitia; non enim expedit uobis." numquid dixit, non illis expedit. non; sed dixit, "non expedit uobis." nam illi praepositi quando contristantur de malis uestris, expedit illis; ipsa tristitia prodest illis: sed non expedit uobis. nihil autem nobis uolumus expedire, quod non expedit uobis. simul ergo in dominico agro, fratres, bonum operemur; ut simul de mercede gaudeamus.
| Augustine | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |