P. OVIDI NASONIS TRISTIUM LIBER SECUNDUS

I

Quid mihi uobiscum est, infelix cura, libelli,
     ingenio perii qui miser ipse meo?
Cur modo damnatas repeto, mea crimina, Musas?
     An semel est poenam commeruisse parum?
Carmina fecerunt, ut me cognoscere uellet
     omine non fausto femina uirque meo:
carmina fecerunt, ut me moresque notaret
     iam demi iussa Caesar ab Arte meos.
Deme mihi studium, uitae quoque crimina demes;
     acceptum refero uersibus esse nocens.
Hoc pretium curae uigilatorumque laborum
     cepimus: ingenio est poena reperta meo.
Si saperem, doctas odissem iure sorores,
     numina cultori perniciosa suo.
At nunc (tanta meo conies est insania morbo)
     saxa malum refero rursus ad ista pedem:
scilicet ut uictus repetit gladiator harenam,
     et redit in tumidas naufraga puppis aquas.
Forsitan ut quondam Teuthrantia regna tenenti,
     sic mihi res eadem uulnus opemque feret,
Musaque, quam mouit, motam quoque leniet iram:
     exorant magnos carmina saepe deos.
Ipse quoque Ausonias Caesar matresque nurusque
     carmina turrigerae dicere iussit Opi:
iusserat et Phoebo dici, quo tempore ludos
     fecit, quos aetas aspicit una semel.
His precor exemplis tua nunc, mitissime Caesar,
     fiat ab ingenio mollior ira meo.
Illa quidem iusta est, nec me meruisse negabo:
     non adeo nostro fugit ab ore pudor.
Sed nisi peccassem, quid tu concedere posses?
     Materiam ueniae sors tibi nostra dedit.
Si, quotiens peccant homines, sua fulmina mittat
     Iuppiter, exiguo tempore inermis erit;
nunc ubi detonuit strepituque exterruit orbem,
     purum discussis aera reddit aquis.
Iure igitur genitorque deum rectorque uocatur,
     iure capax mundus nil Ioue maius habet.
Tu quoque, cum patriae rector dicare paterque,
     utere more dei nomen habentis idem.
Idque facis, nec te quisquam moderatius umquam
     inperii potuit frena tenere sui.
Tu ueniam parti superatae saepe dedisti,
     non concessurus quam tibi uictor erat.
Diuitiis etiam multos et honoribus auctos
     uidi, qui tulerant in caput arma tuum;
quaeque dies bellum, belli tibi sustulit iram,
     parsque simul templis utraque dona tulit;
utque tuus gaudet miles, quod uicerit hostem,
     sic uictum cur se gaudeat, hostis habet.
Causa mea est melior, qui nec contraria dicor
     arma nec hostiles esse secutus opes.
Per mare, per terras, per tertia numina iuro,
     per te praesentem conspicuumque deum,
hunc animum fauisse tibi, uir maxime, meque,
     qua sola potui, mente fuisse tuum.
Optaui, peteres caelestia sidera tarde,
     parsque fui turbae parua precantis idem,
et pia tura dedi pro te, cumque omnibus unus
     ipse quoque adiuui publica uota meis.
Quid referam libros, illos quoque, crimina nostra,
     mille locis plenos nominis esse tui?
Inspice maius opus, quod adhuc sine fine tenetur,
     in non credendos corpora uersa modos:
inuenies uestri praeconia nominis illic,
     inuenies animi pignora multa mei.
Non tua carminibus maior fit gloria, nec quo,
     ut maior fiat, crescere possit, habet.
Fama Ioui superest: tamen hunc sua facta referri
     et se materiam carminis esse iuuat,
cumque Gigantei memorantur proelia belli,
     credibile est laetum laudibus esse suis.
Te celebrant alii, quanto decet ore, tuasque
     ingenio laudes uberiore canunt:
sed tamen, ut fuso taurorum sanguine centum,
     sic capitur minimo turis honore deus.
A, ferus et nobis crudelior omnibus hostis,
     delicias legit qui tibi cumque meas,
carmina ne nostris quae te uenerantia libris
     iudicio possint candidiore legi.
Esse sed irato quis te mihi posset amicus?
     Vix tunc ipse mihi non inimicus eram.
Cum coepit quassata domus subsidere, partes
     in proclinatas omne recumbit onus,
cunctaque fortuna rimam faciente dehiscunt,
     ipsa suoque eadem pondere tracta ruunt.
Ergo hominum quaesitum odium mihi carmine, quosque
     debuit, est uultus turba secuta tuos.
At, memini, uitamque meam moresque probabas
     illo, quem dederas, praetereuntis equo:
quod si non prodest et honesti gloria nulla
     redditur, at nullum crimen adeptus eram.
Nec male commissa est nobis fortuna reorum
     lisque decem deciens inspicienda uiris.
Res quoque priuatas statui sine crimine iudex,
     deque mea fassa est pars quoque uicta fide.
Me miserum! Potui, si non extrema nocerent,
     iudicio tutus non semel esse tuo.
ultima me perdunt, imoque sub aequore mergit
     incolumem totiens una procella ratem.
Nec mihi pars nocuit de gurgite parua, sed omnes
     pressere hoc fluctus oceanusque caput.
Cur aliquid uidi? Cur noxia lumina feci?
     Cur imprudenti cognita culpa mihi?
Inscius Actaeon uidit sine ueste Dianam:
     praeda fuit canibus non minus ille suis.
Scilicet in superis etiam fortuna luenda est,
     nec ueniam laeso numine casus habet.
Illa nostra die, qua me malus abstulit error,
     parua quidem periit, sed sine labe domus:
sic quoque parua tamen, patrio dicatur ut aeuo
     clara nec ullius nobilitate minor,
et neque diuitiis nec paupertate notanda,
     unde sit in neutrum conspiciendus eques.
Sit quoque nostra domus uel censu parua uel ortu,
     ingenio certe non latet illa meo:
quo uidear quamuis nimium iuuenaliter usus,
     grande tamen toto nomen ab orbe fero;
turbaque doctorum Nasonem nouit, et audet
     non fastiditis adnumerare uiris.
Corruit haec igitur Musis accepta, sub uno
     sed non exiguo crimine lapsa domus:
atque ea sic lapsa est, ut surgere, si modo laesi
     ematuruerit Caesaris ira, queat.
Cuius in euentu poenae clementia tanta est,
     uenerit ut nostro lenior illa metu.
Vita data est, citraque necem tua constitit ira,
     o princeps parce uiribus use tuis!
Insuper accedunt, te non adimente, paternae,
     tamquam uita parum muneris esset, opes.
Nec mea decreto damnasti facta senatus,
     nec mea selecto iudice iussa fuga est.
Tristibus inuectus uerbis (ita principe dignum)
     ultus es offensas, ut decet, ipse tuas.
Adde quod edictum, quamuis immite minaxque,
     attamen in poenae nomine lene fuit:
quippe relegatus, non exul, dicor in illo,
     priuaque fortunae sunt ibi uerba meae.
Nulla quidem sano grauior mentisque potenti
     poena est, quam tanto displicuisse uiro:
sed solet interdum fieri placabile numen:
     nube solet pulsa candidus ire dies.
Vidi ego pampineis oneratam uitibus ulmum,
     quae fuerat saeui fulmine tacta Iouis.
Ipse licet sperare uetes, sperabimus usque;
     hoc unum fieri te prohibente potest.
Spes mihi magna subit, cum te, mitissime princeps,
     spes mihi, respicio cum mea facta, cadit.
Ac ueluti uentis agitantibus aera non est
     aequalis rabies continuusque furor,
sed modo subsidunt intermissique silescunt,
     uimque putes illos deposuisse suam:
sic abeunt redeuntque mei uariantque timores,
     et spem placandi dantque negantque tui.
Per superos igitur, qui dant tibi longa dabuntque
     tempora, Romanum si modo nomen amant;
per patriam, quae te tuta et secura parente est,
     cuius, ut in populo, pars ego nuper eram;
sic tibi, quem semper factis animoque mereris,
     reddatur gratae debitus urbis amor;
Liuia sic tecum sociales compleat annos,
     quae, nisi te, nullo coniuge digna fuit,
quae si non esset, caelebs te uita deceret,
     nullaque, cui posses esse maritus, erat;
sospite sit tecum natus quoque sospes, et olim
     inperium regat hoc cum seniore senex;
ut faciuntque tui, sidus iuuenale, nepotes,
     per tua perque sui facta parentis, eant;
sic adsueta tuis semper Victoria castris
     nunc quoque se praestet notaque signa petat,
Ausoniumque ducem solitis circumuolet alis,
     ponat et in nitida laurea serta coma,
per quem bella geris, cuius nunc corpore pugnas,
     auspicium cui das grande deosque tuos,
dimidioque tui praesens es et aspicis urbem,
     dimidio procul es saeuaque bella geris;
hic tibi sic redeat superato uictor ab hoste,
     inque coronatis fulgeat altus equis:
parce, precor, fulmenque tuum, fera tela, reconde,
     heu nimium misero cognita tela mihi!
Parce, pater patriae, nec nominis inmemor huius
     olim placandi spem mihi tolle tui.
Non precor ut redeam, quamuis maiora petitis
     credibile est magnos saepe dedisse deos:
mitius exilium si das propiusque roganti,
     pars erit ex poena magna leuata mea.
ultima perpetior medios eiectus in hostes,
     nec quisquam patria longius exul abest.
Solus ad egressus missus septemplicis Histri
     Parrhasiae gelido uirginis axe premor.
Iazyges et Colchi Tereteaque turba Getaeque
     Danuuii mediis uix prohibentur aquis;
cumque alii causa tibi sint grauiore fugati,
     ulterior nulli, quam mihi, terra data est.
Longius hac nihil est, nisi tantum frigus et hostes,
     et maris adstricto quae coit unda gelu.
Hactenus Euxini pars est Romana Sinistri:
     proxima Bastarnae Sauromataeque tenent.
Haec est Ausonio sub iure nouissima, uixque
     haeret in inperii margine terra tui.
unde precor supplex ut nos in tuta releges,
     ne sit cum patria pax quoque adempta mihi,
ne timeam gentes, quas non bene summouet Hister,
     neue tuus possim ciuis ab hoste capi.
Fas prohibet Latio quemquam de sanguine natum
     Caesaribus saluis barbara uincla pati.
Perdiderint cum me duo crimina, carmen et error,
     alterius facti culpa silenda mihi:
nam non sum tanti, renouem ut tua uulnera, Caesar,
     quem nimio plus est indoluisse semel.
Altera pars superest, qua turpi carmine factus
     arguor obsceni doctor adulterii.
Fas ergo est aliqua caelestia pectora falli,
     et sunt notitia multa minora tua;
utque deos caelumque simul sublime tuenti
     non uacat exiguis rebus adesse Ioui,
de te pendentem sic dum circumspicis orbem,
     effugiunt curas inferiora tuas.
Scilicet inperii princeps statione relicta
     inparibus legeres carmina facta modis?
Non ea te moles Romani nominis urget,
     inque tuis umeris tam leue fertur onus,
lusibus ut possis aduertere numen ineptis,
     excutiasque oculis otia nostra tuis.
Nunc tibi Pannonia est, nunc Illyris ora domanda,
     Raetica nunc praebent Thraciaque arma metum,
nunc petit Armenius pacem, nunc porrigit arcus
     Parthus eques timida captaque signa manu,
nunc te prole tua iuuenem Germania sentit,
     bellaque pro magno Caesare Caesar obit.
Denique, ut in tanto, quantum non extitit umquam,
     corpore pars nulla est, quae labet, inperii,
urbs quoque te et legum lassat tutela tuarum
     et morum, similes quos cupis esse tuis.
Non tibi contingunt, quae gentibus otia praestas,
     bellaque cum multis inrequieta geris.
Mirer in hoc igitur tantarum pondere rerum
     te numquam nostros euoluisse iocos?
At si, quod mallem, uacuum tibi forte fuisset,
     nullum legisses crimen in Arte mea.
Illa quidem fateor frontis non esse seuerae
     scripta, nec a tanto principe digna legi:
non tamen idcirco legum contraria iussis
     sunt ea Romanas erudiuntque nurus.
Neue, quibus scribam, possis dubitare, libellos,
     quattuor hos uersus e tribus unus habet:
"este procul, uittae tenues, insigne pudoris,
     quaeque tegis medios instita longa pedes!
Nil nisi legitimum concessaque furta canemus,
     inque meo nullum carmine crimen erit."
Ecquid ab hac omnes rigide summouimus Arte,
     quas stola contingi uittaque sumpta uetat?
"At matrona potest alienis artibus uti,
     quoque trahat, quamuis non doceatur, habet."
Nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni
     ad delinquendum doctior esse potest.
Quodcumque attigerit siqua est studiosa sinistri,
     ad uitium mores instruet inde suos.
Sumpserit Annales (nihil est hirsutius illis)
     facta sit unde parens Ilia, nempe leget.
Sumpserit "Aeneadum genetrix" ubi prima, requiret,
     Aeneadum genetrix unde sit alma Venus.
Persequar inferius, modo si licet ordine ferri,
     posse nocere animis carminis omne genus.
Non tamen idcirco crimen liber omnis habebit:
     nil prodest, quod non laedere possit idem.
Igne quid utilius? Siquis tamen urere tecta
     comparat, audaces instruit igne manus.
Eripit interdum, modo dat medicina salutem,
     quaeque iuuet, monstrat, quaeque sit herba nocens.
Et latro et cautus praecingitur ense uiator
     ille sed insidias, hic sibi portat opem.
Discitur innocuas ut agat facundia causas:
     protegit haec sontes, inmeritosque premit.
Sic igitur carmen, recta si mente legatur,
     constabit nulli posse nocere meum.
"At quasdam uitio." Quicumque hoc concipit, errat,
     et nimium scriptis arrogat ille meis.
ut tamen hoc fatear, ludi quoque semina praebent
     nequitiae: tolli tota theatra iube:
peccandi causam multis quam saepe dederunt,
     Martia cum durum sternit harena solum.
Tollatur Circus; non tuta licentia Circi est:
     hic sedet ignoto iuncta puella uiro.
Cum quaedam spatientur in hoc, ut amator eodem
     conueniat, quare porticus ulla patet?
Quis locus est templis augustior? Haec quoque uitet,
     in culpam siqua est ingeniosa suam.
Cum steterit Iouis aede, Iouis succurret in aede
     quam multas matres fecerit ille deus.
Proxima adoranti Iunonis templa subibit,
     paelicibus multis hanc doluisse deam.
Pallade conspecta, natum de crimine uirgo
     sustulerit quare, quaeret, Erichthonium.
Venerit in magni templum, tua munera, Martis,
     stat Venus Vltori iuncta, uir ante fores.
Isidis aede sedens, cur hanc Saturnia, quaeret,
     egerit Ionio Bosphorioque mari?
In Venerem Anchises, in Lunam Latmius heros,
     in Cererem Iasion, qui referatur, erit.
Omnia peruersas possunt corrumpere mentes
     stant tamen illa suis omnia tuta locis.
Et procul a scripta solis meretricibus Arte
     summouet ingenuas pagina prima manus.
Quaecumque erupit, qua non sinit ire sacerdos,
     protinus huic dempti criminis ipsa rea est.
Nec tamen est facinus uersus euoluere mollis,
     multa licet castae non facienda legant.
Saepe supercilii nudas matrona seueri
     et Veneris stantis ad genus omne uidet.
Corpora Vestales oculi meretricia cernunt,
     nec domino poenae res ea causa fuit.
at cur in nostra nimia est lasciuia Musa,
     curue meus cuiquam suadet amare liber?
Nil nisi peccatum manifestaque culpa fatenda est:
     paenitet ingenii iudiciique mei.
Cur non Argolicis potius quae concidit armis
     uexata est iterum carmine Troia meo?
Cur tacui Thebas et uulnera mutua fratrum,
     et septem portas, sub duce quamque suo?
Nec mihi materiam bellatrix Roma negabat,
     et pius est patriae facta referre labor.
Denique cum meritis inpleueris omnia, Caesar,
     pars mihi de multis una canenda fuit,
utque trahunt oculos radiantia lumina solis,
     traxissent animum sic tua facta meum.
Arguor immerito. Tenuis mihi campus aratur:
     illud erat magnae fertilitatis opus.
Non ideo debet pelago se credere, siqua
     audet in exiguo ludere cumba lacu.
Forsan (et hoc dubitem) numeris leuioribus aptus
     sim satis, in paruos sufficiamque modos:
at si me iubeas domitos Iouis igne Gigantas
     dicere, conantem debilitabit onus.
Diuitis ingenii est inmania Caesaris acta
     condere, materia ne superetur opus.
Et tamen ausus eram. Sed detractare uidebar,
     quodque nefas, damno uiribus esse tuis.
Ad leue rursus opus, iuuenalia carmina, ueni,
     et falso moui pectus amore meum.
Non equidem uellem: sed me mea fata trahebant,
     inque meas poenas ingeniosus eram.
Et mihi, quod didici! Cur me docuere parentes,
     litteraque est oculos ulla morata meos?
Haec tibi me inuisum lasciuia fecit, ob Artes,
     quis ratus es uetitos sollicitare toros.
Sed neque me nuptae didicerunt furta magistro,
     quodque parum nouit, nemo docere potest.
Sic ego delicias et mollia carmina feci,
     strinxerit ut nomen fabula nulla meum.
Nec quisquam est adeo media de plebe maritus,
     ut dubius uitio sit pater ille meo.
Crede mihi, distant mores a carmine nostro
     (uita uerecunda est, Musa iocosa mea)
magnaque pars mendax operum est et ficta meorum:
     plus sibi permisit compositore suo.
Nec liber indicium est animi, sed honesta uoluntas:
     plurima mulcendis auribus apta feres.
Accius esset atrox, conuiua Terentius esset,
     essent pugnaces qui fera bella canunt.
Denique composui teneros non solus amores:
     composito poenas solus amore dedi.
Quid, nisi cum multo Venerem confundere uino,
     praecepit lyrici Teia Musa senis?
Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare, puellas?
     Tuta tamen Sappho, tutus et ille fuit.
Nec tibi, Battiade, nocuit, quod saepe legenti
     delicias uersu fassus es ipse tuas.
Fabula iucundi nulla est sine amore Menandri,
     et solet hic pueris uirginibusque legi.
Ilias ipsa quid est aliud, nisi adultera, de qua
     inter amatorem pugna uirunique fuit?
Quid prius est illi flamma Briseidos, utque
     fecerit iratos rapta puella duces?
Aut quid Odyssea est, nisi femina propter amorem,
     dum uir abest, multis una petita procis?
Quis, nisi Maeonides, Venerem Martemque ligatos
     narrat in obsceno corpora prensa toro?
unde nisi indicio magni sciremus Homeri
     hospitis igne duas incaluisse deas?
Omne genus scripti grauitate tragoedia uincit:
     haec quoque materiam semper amoris habet.
Numquid in Hippolyto, nisi caecae flamma nouercae?
     Nobilis est Canace fratris amore sui.
Quid? Non Tantalides agitante Cupidine currus
     Pisaeam Phrygiis uexit eburnus equis?
Tingeret ut ferrum natorum sanguine mater,
     concitus a laeso fecit amore dolor.
Fecit amor subitas uolucres cum paelice regem,
     quaeque suum luget nunc quoque mater Ityn.
Si non Aeropen frater sceleratus amasset,
     auersos Solis non legeremus equos.
Inpia nec tragicos tetigisset Scylla coturnos,
     ni patrium crinem desecuisset amor.
Qui legis Electran et egentem mentis Oresten,
     Aegisthi crimen Tyndaridosque legis.
Nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,
     quem leto fallax hospita paene dedit?
Quid loquar Hermionen, quid te, Schoeneia uirgo,
     teque, Mycenaeo Phoebas amata duci?
Quid Danaen Danaesque nurum matremque Lyaei
     Haemonaque et noctes cui coiere duae?
Quid Peliae generum, quid Thesea, quiue Pelasgum
     Iliacam tetigit de rate primus humum?
Huc Iole Pyrrhique parens, huc Herculis uxor,
     huc accedat Hylas Iliacusque puer.
Tempore deficiar, tragicos si persequar ignes,
     uixque meus capiet nomina nuda liber.
Est et in obscenos commixta tragoedia risus,
     multaque praeteriti uerba pudoris habet.
Nec nocet auctori, mollem qui fecit Achillem,
     infregisse suis fortia facta modis.
Iunxit Aristides Milesia crimina secum,
     pulsus Aristides nec tamen urbe sua est.
Nec qui descripsit corrumpi semina matrum,
     Eubius, inpurae conditor historiae,
nec qui composuit nuper Sybaritica, fugit,
     nec qui concubitus non tacuere suos.
Suntque ea doctorum monumentis mixta uirorum,
     muneribusque ducum publica facta patent.
Neue peregrinis tantum defendar ab armis,
     et Romanus habet multa iocosa liber.
utque suo Martem cecinit grauis Ennius ore,
     Ennius ingenio maximus, arte rudis:
explicat ut causas rapidi Lucretius ignis,
     casurumque triplex uaticinatur opus:
sic sua lasciuo cantata est saepe Catullo
     femina, cui falsum Lesbia nomen erat;
nec contentus ea, multos uulgauit amores,
     in quibus ipse suum fassus adulterium est.
Par fuit exigui similisque licentia Calui,
     detexit uariis qui sua furta modis.
Cinna quoque his comes est, Cinnaque procacior Anser,
     et leue Cornifici parque Catonis opus.
Quid referam Ticidae, quid Memmi carmen, apud quos
     rebus adest nomen nominibusque pudor,
et quorum libris modo dissimulata Perilla est,
     nomine nunc legitur dicta, Metelle, tuo?
Is quoque, Phasiacas Argon qui duxit in undas,
     non potuit Veneris furta tacere suae.
Nec minus Hortensi, nec sunt minus improba Serui
     carmina. Quis dubitet nomina tanta sequi?
Vertit Aristiden Sisenna, nec obfuit illi,
     historiae turpis inseruisse iocos.
Non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo,
     sed linguam nimio non tenuisse mero.
Credere iuranti durum putat esse Tibullus,
     sic etiam de se quod neget illa uiro:
fallere custodes idem docuisse fatetur,
     seque sua miserum nunc ait arte premi.
Saepe, uelut gemmam dominae signumue probaret,
     per causam meminit se tetigisse manum,
utque refert, digitis saepe est nutuque locutus,
     et tacitam mensae duxit in orbe notam
et quibus e sucis abeat de corpore liuor,
     inpresso fieri qui solet ore, docet:
denique ab incauto nimium petit ille marito,
     se quoque uti seruet, peccet ut illa minus.
Scit, cui latretur, cum solus obambulet, ipsas
     cui totiens clausas exscreet ante fores,
multaque dat furti talis praecepta docetque
     qua nuptae possint fallere ab arte uiros.
Non fuit hoc illi fraudi, legiturque Tibullus
     et placet, et iam te principe notus erat.
Inuenies eadem blandi praecepta Properti:
     destrictus minima nec tamen ille nota est.
His ego successi, quoniam praestantia candor
     nomina uiuorum dissimulare iubet.
Non timui, fateor, ne, qua tot iere carinae,
     naufraga seruatis omnibus una foret.
Sunt aliis scriptae, quibus alea luditur, artes
      (hoc est ad nostros non leue crimen auos)
quid ualeant tali, quo possis plurima iactu
     figere, damnosos effugiasue canes,
tessera quos habeat numeros, distante uocato
     mittere quo deceat, quo dare missa modo,
discolor ut recto grassetur limite miles,
     cum medius gemino calculus hoste perit,
ut bellare sequens sciat et reuocare priorem,
     nec tuto fugiens incomitatus eat;
parua sit ut ternis instructa tabella lapillis,
     in qua uicisse est continuasse suos;
quique alli lusus (neque enim nunc persequar omnes)
     perdere, rem caram, tempora nostra solent.
Ecce canit formas alius iactusque pilarum,
     hic artem nandi praecipit, ille trochi,
composita est aliis fucandi cura coloris;
     hic epulis leges hospitioque dedit
alter humum, de qua fingantur pocula, monstrat,
     quaeque, docet, liquido testa sit apta mero.
Talia luduntur fumoso mense Decembri,
     quae damno nulli composuisse fuit.
His ego deceptus non tristia carmina feci,
     sed tristis nostros poena secuta iocos.
Denique nec uideo tot de scribentibus unum,
     quem sua perdiderit Musa, repertus ego.
Quid, si scripsissem mimos obscena iocantes,
     qui semper uetiti crimen amoris habent:
in quibus assidue cultus procedit adulter,
     uerbaque dat stulto callida nupta uiro?
Nubilis hos uirgo matronaque uirque puerque
     spectat, et ex magna parte senatus adest.
Nec satis incestis temerari uocibus aures;
     adsuescunt oculi multa pudenda pati:
cumque fefellit amans aliqua nouitate maritum
     plauditur et magno palma fauore datur;
quoque minus prodest, scaena est lucrosa poetae,
     tantaque non paruo crimina praetor emit.
Inspice ludorum sumptus, Auguste, tuorum:
     empta tibi magno talia multa leges.
Haec tu spectasti spectandaque saepe dedisti
      (maiestas adeo conlis ubique tua est)
luminibusque tuis, totus quibus utitur orbis,
     scaenica uidisti lentus adulteria.
Scribere si fas est imitantes turpia mimos,
     materiae minor est debita poena meae.
An genus hoc scripti faciunt sua pulpita tutum,
     quodque licet, mimis scaena licere dedit?
Et mea sunt populo saltata poemata saepe,
     saepe oculos etiam detinuere tuos.
Scilicet in domibus nostris ut prisca uirorum
     artificis fulgent corpora picta manu,
sic quae concubitus uarios Venerisque figuras
     exprimat, est aliquo parua tabella loco:
utque sedet uultu fassus Telamonius iram,
     inque oculis facinus barbara mater habet,
sic madidos siccat digitis Venus uda capillos,
     et modo maternis tecta uidetur aquis.
Bella sonant alii telis instructa cruentis,
     parsque tui generis, pars tua facta canunt.
Inuida me spatio natura coercuit arto,
     ingenio uires exiguasque dedit
et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor
     contulit in Tyrios arma uirumque toros,
nec legitur pars ulla magis de corpore toto,
     quam non legitimo foedere iunctus amor.
Phyllidis hic idem teneraeque Amaryllidis ignes
     bucolicis iuuenis luserat ante modis.
Nos quoque iam pridem scripto peccauimus isto:
     supplicium patitur non noua culpa nouum;
carminaque edideram, cum te delicta notantem
     praeteriit totiens inreprehensus eques.
Ergo quae iuuenis mihi non nocitura putaui
     scripta parum prudens, nunc nocuere seni.
Sera redundauit ueteris uindicta libelli,
     distat et a meriti tempore poena sui.
Ne tamen omne meum credas opus esse remissum,
     saepe dedi nostrae grandia uela rati.
Sex ego Fastorum scripsi totidemque libellos,
     cumque suo finem mense uolumen habet,
idque tuo nuper scriptum sub nomine, Caesar,
     et tibi sacratum sors mea rupit opus;
et dedimus tragicis scriptum regale coturnis,
     quaeque grauis debet uerba coturnus habet;
dictaque sunt nobis, quamuis manus ultima coeptis
     defuit, in facies corpora uersa nouas.
Atque utinam reuoces animum paulisper ab ira,
     et uacuo iubeas hinc tibi pauca legi,
pauca, quibus prima surgens ab origine mundi
     in tua deduxi tempora, Caesar, opus:
aspicies, quantum dederis mihi pectoris ipse,
     quoque fauore animi teque tuosque canam.
Non ego mordaci destrinxi carmine quemquam,
     nec meus ullius crimina uersus habet.
Candidus a salibus suffusis felle refugi:
     nulla uenenato littera mixta ioco est.
Inter tot populi, tot scriptis, milia nostri,
     quem mea Calliope laeserit, unus ero.
Non igitur nostris ullum gaudere Quiritem
     auguror, at multos indoluisse malis;
nec mihi credibile est, quemquam insultasse iacenti,
     gratia candori si qua relata meo est
his, precor, atque aliis possint tua numina flecti,
     o pater, o patriae cura salusque tuae!
Non ut in Ausoniam redeam, nisi forsitan olim,
     cum longo poenae tempore uictus eris,
tutius exilium pauloque quietius oro,
     ut par delicto sit mea poena suo.