PASSIO CYPRIANI

Punica terra tulit, quo splendeat omne, quidquid usquam est,
inde domo Cyprianum, sed decus orbis et magistrum.
Est proprius patriae martyr, sed amore et ore noster,
incubat in Libya sanguis, sed ubique lingua pollet,
sola superstes agit de corpore, sola obire nescit,
dum genus esse hominum Christus sinet et uigere mundum.
Dum liber ullus erit, dum scrinia sacra litterarum,
te leget omnis amans Christum, tua, Cypriane, discet.
Spiritus ille dei, qui fluxerat auctor in profetas,
fontibus eloquii te caelitus actus inrigauit.
O niue candidius linguae genus, o nouum saporem!
ut liquor ambrosius cor mitigat, inbuit palatum,
sedem animae penetrat, mentem fouet et pererrat artus,
sic deus interius sentitur et inditur medullis.
Vnde bonum subitum terris dederis, pater, reuela!
Derat apostolicis sriptis opulentus executor,
eligitur locuples facundia, quae doceret orbem
quaeque uoluminibus Pauli famulata disputaret,
quo mage cruda hominum praecordia perpolita nossent
siue timoris opus seu mystica uel profunda Christi.
Vnus erat iuuenum doctissimus artibus sinistris:
fraude pudicitiam perfringere, nil sacrum putare,
saepe etiam magicum cantamen inire per sepulcra,
quo geniale tori ius solueret aestuante nupta.
Luxuriae rabiem tantae cohibet repente Christus,
discutit et tenebras de pectore, pellit et furorem,
inplet amore sui, dat credere, dat pudere facti.
Iamque figura alia est, quam quae fuit, oris et nitoris:
exuitur tenui uultus cute, transit in seueram,
deflua caesaries conpescitur ad breues capillos.
ipse modesta 1oqui, spem quaerere, regulam tenere,
uiuere iustitia Christi, penetrare dogma nostrum.
His igitur meritis dignissimus usque episcopale
prouehitur solium doctor, capit et sedile summum.
Valerianus opum princeps erat atque Gallienus:
constituere simul poenam capitis deum fatenti.
Milia terrigenum spurcissima iusserant sacrari;
contra animos populi doctor Cyprianus incitabat,
ne quis ab egregiae uirtutis honore discreparet
neu fidei pretium quis sumere degener timeret.
Esse leuem cruciatum, si modo conferas futura,
quae deus ipse uiris intermina fortibus spopondit,
merce doloris emi spem luminis et diem perennem,
omne malum uolucri cum tempore transuolare cursim,
nil graue, quod peragi finis facit et quiete donat.
Se fore principium pulchrae necis et ducem cruoris
seque caput gladio submittere, sanguinem dicare;
qui sociare animam Christo uelit, ut comes sequatur.
His ubi corda uirum Christo caleraeta praeparauit,
ducitur ante alios proconsule perfurente uinctus.
Antra latent Tyriae Carthaginis abditis reposta,
conscia tartareae caliginis, abdicata soli.
Clausus in his specubus sanctus Cyprianus et catena
nexus utramque manum nomen patris inuocat supremi:
'omnipotens genitor Christi deus et creator orbis,
Christe, parens hominis, quem diligis et uetas perire!
Ille ego, uipereis quem tu bonus oblitum uenenis,
criminibus uariis tinctum miseratus abluisti
iamque tuum fieri mandas, fio Cyprianus alter
et nouus ex ueteri nec iam reus aut nocens, ut ante.
Si luteum facili charismate pectus expiasti,
uise libens tenebris ergastula caeca dissipatis,
eripe corporeo de carcere uinculisque mundi
hanc animam, liceat fuso tibi sanguine inmolari,
ne qua ferum reprimat clementia iudicem, tyranni
neu sciat inuidia mitescere, gloriam negare.
Da quoque, ne quis iners sit de grege, quem tuum regebam,
ne cadat inpatiens poenae titubetue quis tuorum,
incolumem ut numerum reddam tibi debitumque soluam'
Vocibus his dominum permouerat, influebat inde
spiritus in populum Carthaginis, auctor acrioris
ingenii stimulis ut pectora subditis calerent
ad decus egregium discrimine sanguinis petendum,
non trepidare docens nec cedere nec dolore uinci,
laudis amore rapi, Christum sapere et fidem tueri.
Fama refert foueam campi in medio patere iussam,
calce uaporifera summos prope margines refertam;
saxa recocta uomunt ignem niueusque puluis ardet,
urere tacta potens et mortifer ex odore flatus.
Adpositam memorant aram fouea stetisse summa
lege sub hac: salis aut micam iecur aut suis litarent
christicolae aut mediae sponte inruerent in ima fossae.
Prosiluere alacres cursu rapido simul trecenti,
gurgite puluereo mersos liquor aridus uorauit
praecipitemque globum fundo tenus inplicauit imo.
Corpora candor habet, candor uehit ad superna mentes,
'candida massa' dehinc dici meruit per omne saeclum.
Laetior interea iam Thascius ob diem suorum
sistitur indomiti proconsulis eminus furori.
Edere iussus erat, quid uiueret: 'unicultor', inquit,
'trado salutiferi mysteria consecrata Christi.'
Ille sub haec: 'satis est iam criminis, ipse confitetur
Thascius, ipse Iouis fulmen negat, expedite ferrum,
carnifices, gladio poenam luat hostis idolorum.'
Ille deo meritas grates agit et canit triumfans.
Fleuit abire uirum maesta Africa, quo docente facta est
cultior, eloquio cuius sibi docta gloriatur:
mox tumulum lacrimans struxit cineresque consecrauit.
Desine flere bonum tantum, tenet ille regna caeli
nec minus inuolitat terris nec ab hoc recedit orbe:
disserit, eloquitur, tractat, docet, instruit, profetat.
Nec Libyae populos tantum regit, exit usque in ortum
solis et usque obitum, Gallos fouet, inbuit Britannos,
praesidet Hesperiae, Christum serit ultimis Hiberis,
denique doctor humi est, idem quoque martyr in supernis,
instruit hic homines, illinc pia dona dat patronus.

Prudentius

Christian Latin

The Latin Library

The Classics Page