HYMNUS IN HONOREM PASSIONIS EULALIAE, BEATISSIMAE MARTYRIS
Germine nobilis Eulalia
mortis et indole nobilior
Emeritam sacra uirgo suam,
cuius ab ubere progenita est,
ossibus ornat, amore colit.
Proximus occiduo locus est,
qui tulit hoc decus egregium,
urbe potens, populis locuples,
sed mage sanguine martyrii
uirgineoque potens titulo.
Curriculis tribus atque nouem
tris hiemes quater adtigerat,
cum crepitante pyra trepidos
terruit aspera carnifices
supplicium sibi dulce rata.
lam dederat prius indiciun,
tendere se patris ad solium
nec sua membra dicata toro:
ipsa crepundia reppulerat
ludere nescia pusiola;
spernere sucina, flere rosas,
fulua monilia respuere,
ore seuera, modesta gradu,
moribus et nimium teneris
canitiem meditata senum.
Ast ubi se furiata luis
excitat in famulos domini
christicolasque cruenta iubet
tura cremare, iecur pecudis
mortiferis adolere deis,
infremuit sacer Eulaliae
spiritus ingeniique ferox
turbida frangere bella parat
et rude pectus anhela deo
femina prouocat arma uirum.
Sed pia cura parentis agit,
uirgo animosa domi ut lateat
abdita rure et ab urbe procul,
ne fera sanguinis in pretium
mortis amore puella ruat.
Illa perosa quietis opera
degeneri tolerare mora
nocte fores sine teste mouet
saeptaque claustra fugax aperit,
inde per inuia carpit iter.
Ingreditur pedibus laceris
per loca senta situ et uepribus
angelico comitata choro
et, licet horrida nox sileat,
lucis habet tamen illa ducem.
Sic habuit generosa patrum
turba columniferum radium,
scindere qui tenebrosa potens
nocte uiam face perspicua
praestitit intereunte chao.
Non aliter pia uirgo uiam
nocte secuta diem meruit
nec tenebris adoperta fuit,
regna Canopica cum fugeret
et supra astra pararet iter.
Illa gradu cita peruigili
milia multa prius peragit,
quam plaga pandat Eoa polum;
mane superba tribunal adit
fascibus adstat et in mediis
uociferans: 'Rogo, quis furor est
perdere praecipites animas
et male prodiga corda sui
sternere rasilibus scopulis
omnipatremque negare deum?
Quaeritis, o miseranda manus,
christicolum genus? en ego sum
daemonicis inimica sacris,
idola protero sub pedibus,
pectore et ore deum fateor.
Isis, Apollo, Venus nihil est,
Maximianus et ipse nihil,
illa nihil, quia facta manu,
hic, manuum quia facta colit,
friuula utraque et utraque nibil.
Maximianus, opum dominus
et tamen ipse cliens lapidum,
prostituat uoueatque suis
numinibus caput ipse suum,
pectora cur generosa quatit?
Dux bonus, arbiter egregius,
sanguine pascitur innocuo
corporibusque piis inhians
uiscera sobria dilacerat
gaudet et excruciare fidem.
Ergo age, tortor, adure, seca,
diuide membra coacta luto!
soluere rem fragilem facile est,
non penetrabitur interior
exagitante dolore animus'.
Talibus excitus in furias
praetor ait: 'rape praecipitem,
lictor, et obrue suppliciis!
sentiat esse deos patrios
nec leue principis imperium.
Quam cuperem tamen ante necem,
si potis est, reuocare tuam,
torua puellula, nequitiam!
respice, gaudia quanta metas,
quae tibi fert genialis honor!
Te lacrimis labefacta domus
prosequitur generisque tui
ingemit anxia nobilitas,
sole quod occidis in tenero
proxima dotibus et thalamis.
Non mouet aurea pompa Ioui,
non pietas ueneranda senum,
quos temeraria debilitas?
ecce parata ministeria
excruciabilis exitii:
aut gladio feriere caput
aut laniabere membra feris
aut facibus data fumificis
flebiliterque ululanda tuis
in cineres resoluta flues.
Haec, rogo, quis labor est fugere?
si modicum salis eminulis
turis et exiguum digitis
tangere, uirgo, benigna uelis,
poena grauis procul afuerit'.
Martyr ad ista nihil, sed enim
infremit inque tyranni oculos
sputa iacit, simulacra dehinc
dissipat inpositamque molam
turibulis pede prosubigit.
Nec mora, carnifices gemini
iuncta pectora dilacerant
et latus ungula uirgineum
pulsat utrimque et ad ossa secat
Eulalia numerante notas.
'Scriberis ecce mihi, domine,
quam iuuat hos apices legere,
qui tua, Christe, tropea notant,
nomen et ipsa sacrum loquitur
purpura sanguinis eliciti'.
Haec sine fletibus et gemitu
laeta canebat et intrepida,
dirus abest dolor ex animo
membraque picta cruore nouo
fonte cutem recalente lauant.
Vltima carnificina dehinc:
non laceratio uulnifica
crate tenus nec arata cutis,
flamma sed undique lampadibus
in latera stomachumque furit.
Crinis odorus ut in iugulos
fluxerat inuolitans umeris,
quo pudibunda pudicitia
uirgineusque lateret honos
tegmine uerticis opposito,
flamma crepans uolat in faciem
perque comas uegetata caput
occupat exsuperatque apicem,
uirgo citum cupiens obitum
adpetit et bibit ore rogum.
Emicat inde columba repens
martyris os niue candidior
uisa relinquere et astra sequi;
spiritus hic erat Eulaliae
lacteolus, celer, innocuus.
Colla fluunt abeunte anima
et rogus igneus emoritur,
pax datur artubus exanimis,
flatus in aethere plaudit ouans
templaque celsa petit uolucer.
Vidit et ipse satelles auem
feminae ab ore meare palam,
obstupefactus et adtonitus
prosilit et sua gesta fugit,
lictor et ipse fugit pauidus.
Ecce niuem glacialis hiems
ingerit et tegit omne forum,
membra tegit simul Eulaliae
axe iacentia sub gelido
pallioli uice linteoli.
Cedar amor lacrimantum hominum,
qui celebrare suprema solent,
fliebile cedat et officium:
ipsa elementa iubente deo
exequias tibi, uirgo, ferunt.
Nunc locus Emerita est tumulo,
clara colonia Vettoniae,
quam memorabilis amnis Ana
praeterit et uiridante rapax.
gurgite moenia pulchra lauit.
Hic, ubi marmore perspicuo
atria luminat alma nitor
et peregrinus et indigena,
relliquias cineresque sacros
seruat humus ueneranda sinu.
Tecta corusca super rutilant
de laquearibus aureolis
saxaque caesa solum uariant,
floribus ut rosulenta putes
prata rubescere multimodis.
Carpite purpureas uiolas
sanguineosque crocos metite!
non caret his genialis hiems,
laxat et arua tepens glacies,
floribus ut cumulet calathos.
Ista comantibus e foliis
munera, uirgo puerque, date!
ast ego serta choro in medio
texta feram pede dactylico,
uilia, marcida, festa tamen.
Sic uenerarier ossa libet
ossibus altar et inpositum,
illa dei sita sub pedibus
prospicit haec populosque suos
carmine propitiata fouet.
| Prudentius | Christian Latin | The Latin Library | The Classics Page |